Anders stad bouwen

‘Een bouwmeester bouwt niet’. Het is de titel van een beschouwing omtrent het eerste mandaat van Vlaams Bouwmeester door bOb Van Reeth. De overheid waar een bouwmeester voor werkt bouwt wel, maar laat ons wel wezen: dat is slechts een fractie van wat er vandaag gebouwd en verbouwd wordt. Het is een veel breder scala aan publieke en private bouwheren dat stevig doorbouwt in en aan de stad. Een bouwmeester zet dus maar beter in op dialoog en op ‘Samen stad bouwen’ – de titel van de visienota die ik lanceerde bij de start van mijn bouwmeestermandaat.

Samen stad bouwen vraagt om een dialoog met alle relevante stakeholders: het stadsbestuur en de stadsdiensten, andere overheden, private ondernemingen en – niet in het minst – de bewoners. Dat bouwen in en aan de stad is vandaag behoorlijk complex geworden, zowel op ruimtelijk, technisch als maatschappelijk vlak. Samen lijken we er steeds moeilijker uit te geraken. Het lineaire bouwtraject van grondverwerving – via bespreking en vergunning tot bouwen en verkopen – lijkt aan vernieuwing toe. Maar die noodzakelijke vernieuwing heeft niet enkel met het langzaam vastlopende bouwproces te maken. 

Onze steden groeien en dat biedt kansen om meer stad te maken, maar het is evenzeer een erg precaire opgave. Bewoners van de stad zitten vandaag niet echt te wachten op nog meer stad. Het introduceren van stedelijkheid botst op weerstand, zowel in wijken die vandaag reeds een sterke stedelijke dynamiek en gebruik kennen als in rustige residentiële woonomgevingen. Voor wie er woont lijkt groei in eerste instantie vooral een verhaal van verlies. Men vreest het met minder te moeten doen. 

Onze steden kennen duidelijke groeipijnen, we worden geconfronteerd met stevige stedelijke crises: we moeten verduurzamen, vergroenen en ontharden, we moeten anders en circulair bouwen, grondstoffen lokaal winnen of hergebruiken en dus plaatsmaken voor productie en industrie in de stad, we moeten inzetten op een inclusieve stad om ongelijkheid weg te werken door sociale en onderwijsvoorzieningen uit te bouwen … En we moeten onze steden opnieuw betaalbaar maken voor iedereen. 

Dat laatste is iets wat we als bouw- en ontwerpsector echt kunnen oppakken. Als bouwmeester wil ik nadenken om daarvoor een manifestatie op poten te zetten, maar ik roep iedereen op zijn rol te herdenken. Want als we een draagvlak willen voor meer stad, dan zal die vooral meer voor iedereen moeten bieden en dus ook betaalbaarder moeten zijn. En dan moeten we ‘Anders stad bouwen’.    

De Pen is geschreven door Peter Vanden Abeele en wordt doorgegeven aan Peter Lacoere, lector aan HOGENT en als expert betrokken bij onderzoek naar de bouwshift.