Architectuur en functionaliteit ten dienste van de wijk

Sinds december 2022 blaast NovaCity I de Klaverswijk in Anderlecht, in het zuidwesten van Brussel, nieuw leven in. Dit innovatieve project werd gerealiseerd om een nieuw stuk stad te creëren op menselijke schaal, waar verschillende functies harmonieus samengaan. Met zijn sterke visuele identiteit vormt NovaCity I een voorbeeld van architectuur die ten dienste staat van haar gebruikers en die aanpasbaar is aan de stedelijke uitdagingen van vandaag en morgen. 

De site ligt in het hart van de gemeente Anderlecht en is ingeklemd tussen twee belangrijke mobiliteitsassen: de Bergensesteenweg en de spoorweg. Het braakliggende terrein van 2 hectare waarop het project verrees, bevindt zich bovendien vlak bij de Brusselse Ring en vormde een echte uitdaging. “De morfologie van het terrein en zijn onmiddellijke omgeving maakten de studie complex, maar interessant. We moesten rekening houden met de oriëntatie van de site om geluidsoverlast te vermijden en het complex harmonieus te integreren in het bestaande stedelijke weefsel”, vertelt Nathalie Tavares Bastos, architect bij DDS+, dat nauw samenwerkte met &bogdan en Atelier EOLE Paysagistes. De architecten benaderden het project daarom zowel vanuit een architecturaal als landschappelijk perspectief en ontwikkelden een innovatief programma dat productieactiviteiten combineert met huisvesting. 

Om het comfort van de gebruikers te garanderen, aarzelden de architecten niet om licht af te wijken van het oorspronkelijke masterplan. “We hebben de verbinding met de Bergensesteenweg verlengd om een ‘dubbelzijdige’ logistieke steeg voor het kmo-park te creëren, met een dubbel voordeel: minder geluidsoverlast in de woningen en kmo-ateliers die tegenover elkaar liggen, wat kennisuitwisseling en samenwerking bevordert”, legt Nathalie Tavares Bastos uit.

Om de juiste functionele synergie en interactie tussen gebruikers te garanderen, richtte DDS+ de woonruimtes in boven het kmo-park, waardoor er een verticale functiemix ontstond. Deze beslissing stelde de architecten ook in staat om de daken van de onderliggende ateliers om te toveren tot een tuinverdieping: “De daken vormen bijgevolg gezellige leefruimtes voor de gebruikers. Rond het wandelpad is een constellatie van gemeenschappelijke ruimtes gegroepeerd die beginnen bij de openbare ruimte, met sterk gedifferentieerde sequenties vanaf de voetgangerstoegang via de straat. Concreet: een bewoner die op weg naar huis is, passeert de ateliers, klimt met de trap of lift naar de tuinverdieping en gaat dan verder naar zijn of haar appartement via een netwerk van gangen”. 

Het DDS+-team wilde ook dat NovaCity I zou uitgroeien tot een sterk grafisch herkenningspunt in het stedelijke landschap. “De architecturale identiteit van het complex wordt gemarkeerd door de lichtgroene kleur van de gevels. Dit onderstreept het productieve en industriële karakter van NovaCity I en versterkt tegelijkertijd de samenhang van het geheel.” Deze samenhang weerspiegelt zich ook in de materiaalkeuze: een sokkel in gegolfd beton, dat naadloos aansluit bij de golving van de metalen gevelbeplating, en een lichtgroene kleur die perfect bij het landschap past.

Duurzaamheid was een belangrijk aandachtspunt voor bouwpromotor Kairos en gewestelijke ontwikkelingsmaatschappij citydev.brussels. Om dit aspect op lange termijn te kunnen garanderen en de ruimtes te kunnen aanpassen aan nieuwe economische activiteiten of zelfs nieuwe functies, concipieerde het ontwerpteam een flexibel geheel. “Ter hoogte van de kmo-ateliers hebben we een structureel grid uitgetekend dat het mogelijk maakt om ruimtes met variabele groottes te creëren. Wat er nu is, kan volgens de bestaande noden, wensen en behoeften gedemonteerd, vergroot of verkleind worden”, geeft Nathalie Tavares Bastos aan. Dit structurele grid is ook doorgetrokken naar de woningen, die eveneens aanpasbaar en bovendien rolstoeltoegankelijk zijn. Door deze aanpasbaarheid kan een deel van het project ook een invulling met een publiekere insteek krijgen. In het kader van de toekomstige stedelijke ontwikkeling van de buurt zou het gebouw op de hoek van de Bergensesteenweg bijvoorbeeld een GEN-station kunnen huisvesten.

Ook het energieverbruik van het gebouw is geoptimaliseerd op basis van de toegepaste functiemix. “Tijdens de ontwerpfase werden we ondersteund door 3E, zodat we een sterk, multidisciplinair ontwerpteam hadden. Dit stelde ons in staat om verder te gaan in de energieoverwegingen en optimaal gebruik te maken van de interacties tussen productieactiviteiten en huisvesting, met name op het vlak van verwarmingssystemen en waterbeheer”, besluit de architecte.

Dit ambitieuze project, laureaat van de be.exemplary 2019-prijs, biedt een nieuw antwoord op de uitdagingen die het combineren van woningen en productieactiviteiten met zich meebrengt en werd bij de Belgian Building Awards 2023 genomineerd in de categorie ‘Mixed Use’.