Platform voor de bouw
Langs de Antwerpse Plantin en Moretuslei heeft een grauw kantoorvolume uit de jaren 80 plaatsgemaakt voor een nieuw appartementsgebouw met alle nodige hedendaagse comforttechnieken. De vormgeving sluit harmonieus aan bij de historische gebouwen in de omgeving.
De Plantin en Moretuslei is een belangrijke invalsweg naar de kernstad. Eeuwenlang liep hier de Herentalsevaart, die Antwerpen voorzag van drinkbaar water. Eind negentiende eeuw werd dit kanaal onder de grond gestopt en vanaf het begin van de twintigste eeuw verrezen er riante woningen voor de betere Antwerpse burgerij. Aanvankelijk werden die opgetrokken in neostijlen en art nouveau, later in art deco. Na de Tweede Wereldoorlog werden de monumentale gebouwen verwaarloosd of vervangen door gebouwen voor praktisch gebruik, zonder veel belangstelling voor hun esthetische kwaliteiten.
Met Zurenborgpoort koos Antonissen Development Group duidelijk weer voor uitstraling. Het ontwerp van CONIX RDBM Architects refereert in vormentaal aan de beste art-decoconstructies, maar is wat kleur- en materiaalgebruik betreft (groene geglazuurde baksteen, natuurstenen plint, lichtkleurige baksteen en subtiele gouden details) geïnspireerd op de art nouveau, meer bepaald op het bekende gebouw De Lente (1899) in de achterliggende Zurenborgwijk. Die wijk is sinds 1984 beschermd als stadsgezicht.
“We hebben ernaar gestreefd om een gebouw te ontwerpen dat enerzijds eigentijds is en anderzijds het historische karakter van de wijk respecteert en de rijkdom aan materialen en detaillering toont die we terugzien in de mooiste gebouwen van Zurenborg”, zegt architect-mbm-CEO Frederik Jacobs (CONIX RBDM Architects). “Door verschillende gebouwhoogtes toe te passen, integreerden we het volume naadloos in de omgeving: een nieuw poortgebouw aan de Plantin en Moretuslei, een rustig woonerf aan de spoorberm en inpassing in de Tweelingenstraat met haar mooie burgerwoningen. Het binnengebied is opgevat als een groene binnentuin, ingericht om kinderen speelruimte te geven. Langs die kant beschikken de meeste appartementen over een zonnig individueel terras. Aanvullend is er sprake van een gemeenschappelijk dakterras met uitzicht over Zurenborg.” Samen hebben de terrassen een oppervlakte van meer dan 1.000 m². De hele bovengrondse oppervlakte – inclusief terrassen – bedraagt bijna 9.500 m². De kelders zijn goed voor meer dan 5.100 m².
De klassiek opgebouwde gevel fungeert als pleinwand en beëindigt de Plantin en Moretuslei richting Binnensingel. In nauw overleg met de stadsbouwmeester en de Antwerpse welstandscommissie kozen Antonissen Development Group en CONIX RDBM Architects voor een eenduidig volume met acht bouwlagen. Het hoofdvolume heeft geen verdere verticale opdeling of hoekaccenten. Horizontaal is er wel een duidelijke geleding zichtbaar, met een commerciële plint, een middensegment en een door een uitpandige terraszone afgeboorde bovenbouw. De terrassen, de erkers en andere details accentueren de verschillende inkompartijen, verfraaien het gebouw en bezorgen het een menselijke schaal. De zuidwestgeoriënteerde achtergevel kijkt uit op Zurenborg en biedt ook zicht op een gemeenschappelijke groenzone. Grote schuiframen geven het invallende daglicht vrij spel.
Het complex telt acht bovengrondse niveaus, waarvan de twee laagste hoofdzakelijk zijn ingevuld met handelszaken en kantoren. Hogerop heeft CONIX RBDM Architects 71 appartementen met een tot drie slaapkamers ingeplant. Zijwaarts loopt de hoogbouw over in vier grondgebonden duplexwoningen. Het strippen en renoveren van het bestaande gebouw bleek geen valabel alternatief voor nieuwbouw, omdat dit onvoldoende parkingplaatsen zou opleveren. Alleen het uitgraven van een drie niveaus diepe parkeerkelder kon daarvoor zorgen. Die kelder is goed voor 123 staanplaatsen. Op elk kelderniveau bevinden zich ook fietsenstallingen. Daarnaast staat er tevens een fietsenstalling op maaiveldniveau.
“De bouw van de drie ondergrondse parkeerlagen was allesbehalve een sinecure”, getuigt Kurt Van den plas, directeur werken bij hoofdaannemer MBG. “Door de ligging van het perceel tussen de drukke Plantin en Moretuslei, de smalle Tweelingstraat met eenrichtingverkeer en de spoorwegberm waren onze aan- en afvoermogelijkheden en stockagezones zeer beperkt. Om tijdens de bemalingswerken het aantrekken van vervuild grondwater vanuit naburige sites in volle sanering te verhinderen, hebben we een
waterkerend scherm in CSM-wanden aangebracht tot op een aanzetdiepte van 30 meter. In totaal brachten we op zeven werkweken 1.700 m² water- en grondkerend scherm aan.”
Lean
In oktober 2019 ging het uitgraven van de bouwput van start. “Goed vijf maanden later zaten we in lockdown”, blikt Kurt Van den Plas terug. “De bijbehorende maatregelen en hele ploegen die in quarantaine moesten, resulteerden in een enorme vertraging bij de uitvoering van de ruwbouwwerken. In de nasleep hiervan kregen we te maken met de eerste wereldwijde tekorten van bouwmaterialen. Bovendien werd de Plantin en Moretuslei volledig heraangelegd tijdens de bouwwerken, met dagenlange ontoegankelijkheid van de bouwplaats tot gevolg. Dankzij onze ver doorgedreven leanplanning in de afwerkingsfase zijn we er toch in geslaagd om alle werken in de vooropgestelde 546 werkdagen uit te voeren en in het najaar van 2021en begin 2022 alle appartementen en de vier woningen op te leveren. Vandaag wordt de afwerkingstrein van alle MBG-werven georganiseerd volgens het leanprincipe.
BIM
MBG is al jarenlang een voortrekker op het vlak van BIM. “Op eigen initiatief tekende onze inhouse BIM-cel alle technische leidingen van de ondergrondse parking in en werkte ze deze ook uit. Door het complexe aan- en afvoerstelsel virtueel en clashvrij uit te werken, konden we de bruto verdiepingshoogte van de parking reduceren, met behoud van de vooropgestelde netto vrije doorrijhoogtes”, aldus Kurt Van den Plas. “Alle leidingen werden in de juiste volgorde geplaatst zonder rework. We begrijpen niet dat het in België nog zo moeilijk is om iedereen te overtuigen van de meerwaarde van BIM. De complexiteit van gebouwen wordt immers alsmaar groter.”
Macobo-Stabo – Studies stabiliteit, gebouwtechnieken en duurzaamheid
Macobo-Stabo (Tessenderlo, Leuven, Antwerpen) stond bij de realisatie van Zurenborgpoort in voor het geïntegreerde totaalpakket van studies stabiliteit, gebouwtechnieken en duurzaamheid. “Een project zoals dit is voor ons niet uitzonderlijk, maar het bracht wel enkele bijzondere uitdagingen met zich mee op het vlak van stabiliteit”, blikt projectleider Kurt Laeremans terug. “Doordat er drie ondergrondse niveaus waren voorzien, ging er veel aandacht uit naar het opdrijven van het gebouw. Er was ook vastgesteld dat er historische vervuiling aanwezig was in de ondergrond, waardoor Stad Antwerpen een klassieke bemaling verbood. De vrees bestond dat de vervuiling zich dan zou verspreiden over een grotere oppervlakte. Daarom moesten we speciale funderings- technieken toepassen, zoals secans- en soilmixwanden.”
“We hadden de vraag gekregen om de begane grond een zo open mogelijk karakter te geven, zodat de gebruiker van de handelsruimte die naar eigen wens kon inrichten. Door de aanwezigheid van zes hogere niveaus was dit geen evidentie, maar we hebben dit opgelost door verdiepingshoge betonnen portieken aan te brengen.” Ook in de bovenbouw waren openheid en flexibiliteit in de indeling van de ruimtes belangrijk. “Daar hebben we niet alleen betonnen, maar ook stalen portieken gebruikt om de gewenste openheid te creëren”, aldus Laeremans. “Vanuit esthetische motieven verlangde de architect volledige terrassen en een buitenrondgang in zichtbeton. Dit vergde een doorgedreven detaillering van de verbindingen en continu overleg met de architect, de hoofdaannemer en de onderaannemer prefab.”
Wienerberger – Gevelstenen en steenstrips
Refererend aan de bestaande architectuur in de hele Zurenborgwijk kozen CONIX RBDM Architects en Antonissen Development Group voor een combinatie van metselwerk met gevelstenen en steenstrips en een plint in natuursteen. Ze vonden hiervoor hun gading in het gamma van Wienerberger, meer bepaald in de gevelsteen Terca Classo Brons Rustiek en de geglazuurde steenstrips. De Terca Classo Brons Rustiek in Waalformaat is vermetseld met een bronskleurige dunbedvoeg. Deze steen is in de massa geel gekleurd, met witte en groene nuances. Verder zijn deze matte bakstenen generfd en licht bezand. Voor het glazuren van bakstenen gebruikt Wienerberger uitsluitend loodvrij glazuur. De mogelijkheden om bij nieuwbouw en renovatie een verrassend gevelbeeld te creëren, zijn legio. De duurzame glazuurlaag biedt extra kleuropties en zorgt voor een fraaie spiegeling en textuur. Wienerberger produceerde de steenstrips op maat voor Zurenborgpoort, waar ze in verstek zijn aangebracht. Hier hebben ze een groene kleur, maar Wienerberger kan een rijk palet aan kleuren, kleurnuances, texturen, effecten en glansgraden leveren.
Louwers Mediagroep
Domein de Herten
Hertsbergsestraat 4
8020 Oostkamp, België
© 1987 - 2024 Louwersmediagroep.
