Mechelen, Predikherenklooster | Restauratie Predikherenklooster respecteert ook minder glorieus verleden

De stad Mechelen geeft het voormalige Predikherenklooster een nieuwe bestemming als bibliotheek. Het ruïneuze karakter van het complex blijft deels bewaard, al impliceert dit geenszins dat de bezoekers moeten inboeten aan comfort. Bijzonder is dat twee van de grootste restauratieaannemers van het land de handen in elkaar sloegen om dit unieke project tot een goed einde te brengen.

Het oorspronkelijk zeventiende-eeuwse klooster bestaat uit vier vleugels rondom een vierkante binnenplaats met pandgang en een achttiende-eeuwse kerk. De Predikheren of Dominicanen zijn een bedelorde. Ze hanteerden dan ook een sobere stijl. Door hun beperkte financiële middelen moesten ze de bouw van hun Mechelse stek echter spreiden over een periode van bijna tachtig jaar. Aan het einde van de achttiende eeuw, tijdens de Franse periode, moesten de Predikheren opkrassen van de nieuwe machthebbers. Daarna kreeg het gebouw verschillende andere functies en had het ook te maken met leegstand en verwaarlozing.

Het handhaven van de deels ruïneuze toestand betekent niet dat de bibliotheekbezoekers aan comfort moeten inboeten. (Beeld: Joost Joossen)

Ruïneus uitzicht gedeeltelijk behouden 

Bij heel wat restauraties wordt teruggegrepen naar de meest glorieuze periode uit het verleden. Hier is dat niet het geval, want het ruïneuze uitzicht blijft gedeeltelijk bewaard. “We zijn niet de eersten die breken met de traditie. Bij de restauratie van het Neues Museum in Berlijn, dat veel schade had opgelopen tijdens en na de Tweede Wereldoorlog, gebeurde het ook al”, stelt architect Wouter Callebaut, zaakvoerder van Callebaut-Architecten. “De ruïneuze toestand toont een duidelijk beeld van de historische gelaagdheden. We nemen patina’s van de verwering mee als kenmerkende aspecten. Zo kunnen bezoekers zien wat origineel is, wat verdwenen is en wat er is toegevoegd.” 

Renotec voerde de twee eerste fases van de restauratie uit. Die omvatten vooral werken aan de buitengevels, daken en plafonds. De volgende fase, de binnenafwerking, was voor Monument. 

In het bibliotheekconcept moeten er op de begane grond uiteindelijk een leescafé (barbib), een gastronomisch restaurant en een buitenterras komen, op de eerste verdieping leslokalen, werkruimtes voor het personeel en een stille studie- en werkzaal in de vroegere kloosterbibliotheek. Het grootste deel van de bibliotheekcollectie krijgt een plaats op de zolder, waar de imposante dakconstructie met houten spanten behouden blijft. Aangepaste dakkapellen zorgen voor veel licht en een mooi uitzicht over de omgeving. Opdat elke bezoeker er zich thuis zou voelen, worden er verschillende zones met een eigen sfeer ontworpen: van levendig over rustig tot stil.

De aanpassingen uit verschillende perioden blijven zichtbaar.

Baksteen en marmer 

Group Renotec gebruikte in totaal zeven verschillende soorten baksteen. Van sommige types was hier of elders geen origineel te recupereren materiaal beschikbaar, zodat het bouwbedrijf nieuwe stenen met dezelfde maatvoering en kleurschakering moest laten bakken in Nederland. 

Binnen kampte Group Monument met een vergelijkbaar probleem. “Zoals in heel wat religieuze gebouwen was de oorspronkelijke vloer bekleed met Belgische zwarte marmer.   

Op grafstenen in de kerk na was dit marmer bijna overal verdwenen. “Recuperatievloermateriaal in Noir de Mazy vinden we soms in kleine hoeveelheden, maar aangezien het om een oppervlakte van 650 m² ging, konden we niet anders dan nieuwe tegels plaatsen”, vertelt Maarten Vanooteghem, projectleider bij Group Monument. Gelukkig is er nog één groeve in België die zwart marmer exploiteert. De architecten trokken naar de 70 meter diepe ondergrondse mijn om er hun keuze te maken.” 

Het indrukwekkende dakgebinte.

“In de restauratiesector zijn nevenaannemingen eerder ongewoon”, zegt Marijs Van Vlasselaer, projectleider bij Group Renotec. “Zeker als het toevallig om twee van de grootste restauratieaannemers van het land gaat. We maken er dan wel een erezaak van om ons uiterste best te doen om degene die de volgende taak uitvoert niet met vertragingen op te zadelen. Er waren ook heel wat zaken waarvoor strikte afspraken nodig waren, zoals het aanbrengen van de doorvoeren voor de technieken doorheen het dak.” 

Geen verkeersproblemen

Bij restauraties in stedelijke omgevingen vormen het verkeer van en naar de bouwplaats en de beschikbare ruimte vaak een probleem. “Hier hadden we daar gelukkig geen last van, omdat we gebruik konden maken van het park en een gat in de parkmuur. Zo konden we rechtstreeks van de ring op de kloostersite rijden. Een van de laatste werken voor ons was het dichten van de parkmuur, gevolgd door de heraanleg van het park.” 

De aanpassingen uit verschillende periodes blijven zichtbaar.