In het Vlaams secundair onderwijs daalde het aantal leerlingen in het studiedomein bouw van 2013-2014 tot 2016-2017 van 4.290 naar 3.631. Dat komt neer op een daling van 659 leerlingen op amper vier schooljaren tijd (15 %). Ook in het studiedomein Hout is het aantal leerlingen op vier jaar tijd met 393 leerlingen gedaald. Tegelijk wordt de bouwsector geconfronteerd met een forse opstoot van vacatures. Sinds 2014 is het aantal openstaande vacatures voor bouwarbeiders meer dan verdubbeld. Nu het aantal leerlingen in het secundair onderwijs opnieuw stijgt, doet de Vlaamse Confederatie Bouw (VCB) een oproep om het secundair bouwonderwijs grondig te moderniseren.
Het departement Onderwijs publiceert jaarlijks een statistisch overzicht van de schoolbevolking van het secundair onderwijs per studiedomein. Uit die statistieken blijkt dat het aantal leerlingen in het studiedomein bouw (met de klemtoon op ruwbouw) er jaarlijks op achteruitgaat. De achteruitgang is zo drastisch – 15 % op amper vier jaar tijd – dat steeds meer scholen problemen krijgen om hun (ruw)bouwopleiding in stand te houden. Ook de organisatie van duaal (ruw)bouwonderwijs dreigt in het gedrang te komen vanwege een te beperkt aantal leerlingen.
Het aantal leerlingen in het studiedomein Hout ligt ongeveer dubbel zo hoog als in het (ruw)bouwonderwijs. Maar ook daar was er sprake van een achteruitgang, vooral in het schooljaar 2016-2017. Voor de bouw is dit studiedomein nochtans belangrijk omdat het niet alleen meubelmakers, maar ook schrijnwerkers voortbrengt. Hoewel het belang van HVAC-bedrijven binnen de bouwsector alsmaar toeneemt, zien we in dit domein geen toename van het aantal leerlingen. Bovendien telt dit studiedomein het kleinste aantal leerlingen van de domeinen die voor de bouw van belang zijn. Binnen het domein van de decoratieve technieken, waar onder meer de schilders worden opgeleid, is er evenmin sprake van groei.
Veel meer vacatures
Tegelijk merken we dat het aantal vacatures bij Vlaamse bouwbedrijven de laatste jaren enorm is toegenomen. Alleen in juni 2018 ontving de VDAB bijvoorbeeld 826 vacatures voor bouwarbeiders. In juni 2014 waren dit er slechts 462. Tegelijk telde de VDAB in juni 2018 2.646 openstaande vacatures voor bouwarbeiders. In juni 2014 bedroeg dat aantal amper 1.032. Kortom: er komen meer vacatures binnen en ze geraken moeilijker ingevuld. Bovendien is het aantal werkzoekenden in de bouw fors gedaald – van 21.304 in juni 2014 tot 13.753 in juni 2018. Tegelijk heeft het aantal bouwarbeiders zich in Vlaanderen gestabiliseerd rond 90.000 à 91.000. Bovendien ligt de piek in de leeftijdsstructuur van de bouwarbeiders nu bij de 50- tot 54-jarigen. De komende jaren zullen bouwarbeiders dus massaal op pensioen gaan.
De bouw is zich de laatste jaren sterk aan het moderniseren. Het bouwproces wordt steeds complexer, de vereisten in verband met bijvoorbeeld energieprestaties en akoestisch comfort worden alsmaar strenger en de keuze uit materialen en componenten wordt uitgebreider. Bovendien zorgen heel wat technologische ontwikkelingen ervoor dat de bouw sneller en verder industrialiseert, automatiseert en technologie integreert: gps-sturing, 3D-printen, virtual reality, gebruik van drones, geothermie en warmtenetten, smart houses en smart mobility … De uitdagingen zijn enorm, net zoals de technologische mogelijkheden.
Bouw als innoverende technologie-integrator
De VCB is ervan overtuigd dat deze evolutie jongeren ervan moet kunnen overtuigen om voor een bouwopleiding en een bouwberoep te kiezen. Alleen is de modernisering van de bouw nog onvoldoende doorgedrongen bij de jongeren en hun ouders. De VCB probeert dit modernere imago van de bouw met veel enthousiasme uit te dragen. Maar ook in de bouwscholen moet dit nieuwe imago van de bouw voldoende doordringen. Ook zij moeten hun ateliers en hun lesprogramma’s zo aanpassen dat ze de nieuwe gang van zaken in de sector voldoende weerspiegelen en niet langer het traditionele beeld van bijvoorbeeld de metselaar, schilder en loodgieter bestendigen. De bouwopleidingen zijn via de hervorming van het Vlaams secundair onderwijs allemaal tot het studiedomein STEM (Science, Technology, Engineering en Mathematics) gaan behoren. Zij moeten dan ook uitstralen dat de bouw als technologie-integrator bij uitstek een absolute koploper is op dat vlak.
Tekst en beeld VCB