Circulair pilootproject met markante toren en kleinschalige woonzorgfilosofie

150 nieuwe wooneenheden, tal van ondersteunende diensten en een toren van 40 meter: aan ambitie geen gebrek op de site van Klein Veldekens in Geel. De omvang en de imposante aanblik van het complex verhinderen echter niet dat er maximaal wordt ingezet op kleinschalig wonen, waarbij het zorgaspect haast ‘onzichtbaar’ is. Eveneens opvallend is dat er in het project een aantal circulaire principes zijn toegepast en dat zowel het torenvolume als de aanpalende kubus een hybride structuur hebben: een mix van beton en CLT-hout. Dat maakt van de rijzige Astor-toren meteen het hoogste hybride gebouw van het land.

Het torenvolume heeft een hybride structuur.

In maart 2013 selecteerden Vlaams minister Jo Vandeurzen en toenmalig Vlaams Bouwmeester Peter Swinnen vijf pilootprojecten die zorg opnieuw een volwaardige plaats moeten geven in de stedelijke ruimte. Klein Veldekens was een van de gelukkigen, met dank aan de vooruitstrevende woonzorg-
filosofie van Astor vzw, dat het klassieke ‘rusthuismodel’ overboord kieperde en uitging van een totaalconcept waarbij inclusie centraal staat en verschillende vormen van zorg geïntegreerd worden. “De bewoners krijgen de garantie dat ze – los van hun zorgbehoefte en volgens hun eigen ritme en gewoonten  – levenslang in hun woning kunnen blijven”, vertelt Karianne Paesschen van osar architects, dat instond voor het ontwerp. “We hebben de assistentie- en groepswoningen ingebed in een aangename, klein-
schalige en huiselijke omgeving. Het zorgaspect is wel aanwezig, maar is haast onzichtbaar. De assistentiewoningen kunnen indien nodig het label van woonzorgkamer krijgen. De groepswoningen zijn aangepast aan personen met een complexe medische problematiek. De bewoners kunnen zelf beslissen of ze al dan niet op dezelfde plek willen blijven wonen naarmate ze ouder worden. Verhuizen naar een groepswoning in hetzelfde gebouw is eveneens een optie. De senioren hebben hun lot dus in eigen handen, wat gevoelsmatig een groot verschil maakt. Dat zorgt ervoor dat de stap naar een woonzorgomgeving vlotter verteerbaar is.”

De gevels van de gebouwen zijn afgewerkt met pleisterwerk.

Doordachte keuze voor hoogbouw

Klein Veldekens bevindt zich op minder dan een halve kilometer van het stadscentrum van Geel en telt 150 wooneenheden, waaronder heel wat assistentiewoningen met een of twee slaapkamers – al dan niet met WZC-label en extra ondersteuning. Daarnaast zijn er ook zes kleinschalige groepswoningen gerealiseerd: vijf groepswoningen voor acht personen en één groepswoning voor twaalf personen. De woningen zijn verdeeld over drie gebouwen: een torenvolume met elf verdiepingen (blok A), een aanpalende kubus met drie verdiepingen (blok B) en een verderop gelegen ‘schakelgebouw’ met twee tot vier verdiepingen (blok S). In een latere fase komen er ook nog grondgebonden tuinwoningen bij. Dit diverse woonaanbod wordt aangevuld met ondersteunende diensten op de gelijkvloers niveaus: een dienstencentrum, een brasserie, een wellness met pedicure en manicure, een kapper, twee dagverzorgingscentra en een kinderdag-
verblijf. Dankzij een ruime ondergrondse parking blijft de site autoluw. Klein Veldekens grenst bovendien aan de site van MPI Oosterlo (32 woongelegenheden), die eveneens deel uitmaakt van het pilootproject.

Het aantal bouwlagen van het schakelgebouw neemt gradueel af om een zachtere overgang naar de omliggende woningen te garanderen.

Dé blikvanger van Klein Veldekens is zonder twijfel de Astor-toren. De keuze voor hoogbouw lijkt op het eerste gezicht atypisch voor de omgeving, maar heeft wel degelijk goede redenen, verzekert Karianne Paesschen: “Zo konden we bijvoorbeeld de omliggende groenruimte maximaliseren. Een
ander voordeel is dat we op die manier vermijden dat er gangen ontstaan, wat de woonbeleving, de kleinschalige huiselijkheid en het oriëntatiegevoel ten goede komen. Ook het prachtige uitzicht is uiteraard mooi meegenomen. We hebben ons uiterste best gedaan om de toren zo goed mogelijk te integreren in de omgeving. Zo neemt het aantal bouwlagen van het nabijgelegen schakelgebouw trapsgewijs af om een zachtere overgang naar de grond-gebonden tuinwoningen te garanderen.”   

De Astor-toren is 40 meter hoog.

Hybride structuur

Niet alleen qua woonzorgfilosofie, maar ook qua bouwwijze is Klein Veldekens een innovatief project. “Het torenvolume en de aanpalende kubus hebben een hybride structuur: dragende kolommen en een trap- en liftkern in prefabbeton, die de nodige structurele flexibiliteit garanderen in functie van eventuele toekomstige herinrichtingen, gecombineerd met vloeren en wanden in CLT vanaf de eerste verdieping, bestaande uit gelamelleerde liggers die 13 cm dikke CLT-vloerplaten dragen en niet-dragende gevelwanden die rusten op L-ijzers die in de betonkolommen gestort zijn. Het schakelgebouw heeft dan weer een traditionele opbouw met kalkzandsteen en predallen. De gevels van de gebouwen zijn afgewerkt met pleisterwerk”, vertelt Pieter Embrechts, projectleider bij hoofdaannemer Hooyberghs.   

“De keuze voor CLT – en tal van andere milieuvriendelijke materialen – kadert in onze circulaire ambities”, legt Karianne Paesschen uit. “De houtstructuur is indien nodig demonteerbaar en recycleerbaar, maar de gebouwen kunnen evengoed een andere functie krijgen. Bovendien hebben we een ‘light as a service’-contract afgesloten om de verlichtingssystemen te ‘leasen’ – eveneens een circulair basisprincipe. Ook op energetisch vlak is Klein Veldekens vooruitstrevend. Zo is er een BEO-veld aangelegd om koeling in de brasserie en de groepswoningen mogelijk te maken en zijn er zonnecollectoren geplaatst op het dak.”   

Leerrijk pionierswerk

Een hoogbouw in CLT: het is een primeur die echt pionierswerk vereiste. “Hoewel we in het verleden al woonzorgcentra realiseerden in CLT en momenteel ook nog twee andere CLT-projecten aan het uitvoeren zijn in Haacht en Zeebrugge, was de Astor-toren toch iets bijzonders”, aldus Pieter Embrechts. “Het gebrek aan welomlijnde normering en voorbeeld-realisaties bracht de nodige uitdagingen met zich mee, onder meer op het vlak van akoestiek (gebrek aan massa) en brandveiligheid (geen sinecure om aan vereiste brandreactieklasse te voldoen). Er moesten heel wat complexe details uitgewerkt worden om in brand- en stabiliteittechnisch opzicht alle puzzelstukjes op de juiste plaats te doen vallen, want we moesten eveneens rekening houden met de enorme windlast, die moest worden afgedragen via de vloerelementen. Voorts was het geen sinecure om de prefabbetonelementen en de CNC-gefreesde CLT-elementen netjes op elkaar af te stemmen op de werf. Desondanks is de montage zeer snel gegaan. Eén verdieping nam gemiddeld slechts tien werkdagen in beslag. Het geeft een enorme voldoening om zo’n innovatief gebouw mee te mogen bedenken en te realiseren. Dat heeft ons waardevolle ervaring opgeleverd die we zeer goed zullen kunnen gebruiken in toekomstige projecten. De complexiteit, de detailgraad, de voortdurende zoektocht naar inventieve oplossingen …: het was allemaal zeer leerrijk! Bovendien zijn we erg fier dat we in het kader van dit referentieproject hebben samengewerkt met acht zusterbedrijven van B&R Bouwgroep. Die synergie heeft zeker haar vruchten afgeworpen.”

Ook bij osar architects is er sprake van trots en tevredenheid. “Het is een werk van lange adem geweest, maar we zijn enorm fier op het eindresultaat. We mogen ons ook gelukkig prijzen met een opdrachtgever die zo’n vooruitstrevende visie uitdraagt. We zien dat de eerste bewoners zich meteen thuis voelen in hun nieuwe woonst, dus een mooier compliment is niet denkbaar. Missie geslaagd!”