Duurzaam bouwen met CLT

Deze vorm van houtbouw slaat immers CO₂ op in plaats van te verbruiken. Bovendien is de realisatietijd beperkt, de brandwerendheid immens hoog én heeft hout een erg hoge isolatiewaarde.” Vandaar dat  Aché Ligno Architecten uit Aalter bijna uitsluitend met dit materiaal werkt. Zonder dat het moet inboeten aan creativiteit. Integendeel …

Vier jaar geleden besloten architecten Piet Kerckhof, Werner Roelants en Stefaan Tiberghin de handen in elkaar te slaan en een bureau op te richten dat voor 100% de kaart van duurzaamheid trekt. “Het staat voor ons als een paal boven water dat hout dé bouwkundige oplossing voor het klimaatprobleem is”, vertelt Stefaan Tiberghin. “Het is immers het enige materiaal dat hergroeibaar  is zonder CO₂ uit te stoten en (schaarse) grondstoffen te verbruiken. Sterker nog: per m³ hout dat in bouwprojecten wordt gebruikt, wordt er 1 ton CO₂ opgeslagen.” Piet Kerckhof vervolgt: “Natuurlijk moet je er als architect of aannemer wel strikt op toezien dat het gebruikte hout FSC- of PEFC-gecertificeerd is. Wij gebruiken ook quasi uitsluitend hout dat uit Scandinavië en Oostenrijk komt, waarmee we het transport minimaliseren. We horen overigens wel vaker: ‘Er zijn hier al zo weinig bossen!’ Dat is een verkeerde perceptie, want het Europese bosarsenaal groeit nog jaarlijks aan, en van die groei wordt slechts 60% gebruikt voor de productie van industrieel hout. Het productieproces van onze leveranciers is ook buitengewoon ecologisch. 75% van de gekapte boom wordt tot CLT verwerkt, en van de rest worden houtpellets gemaakt. Het afval dat deze processen genereren, wordt aangewend als energiebron om de machines aan te drijven en de productiehallen te verwarmen. Kortom: een CO₂-neutrale productie!”

Geen creatieve limieten
Intussen heeft ook Monica Cardoso de gelederen vervoegd. Samen realiseert het drietal gebouwen die echt ecologisch en toekomstgericht zijn. In alle maten en vormen, want het viertal koos er bewust voor om met CLT te ontwerpen. “De enige limiet van deze constructiemethode is de creativiteit van de architect”, legt Piet Kerckhof uit. “Als je het in BIM kan tekenen, dan zijn CNC-gestuurde houtmachines in staat om het te maken. Onlangs zag ik bijvoorbeeld een filmpje waarin met vijfhoekige fragmenten een golvend dak werd gemaakt zonder dat er een trekker aan te pas kwam. Dit is maar een van de vele voorbeelden. Wereldwijd zie je dat de architectuur van gebouwen in CLT grensverleggend is ten opzichte van betonnen of stalen constructies.”

Over wat gaat het?
De term ‘CLT’ slaat op massieve meerlagige houtplaten of kruislaaghout. Gebouwen worden opgetrokken met verschillende grote, massieve platen die uit drie tot zeven tegen elkaar gelijmde houtlagen bestaan. “Door deze lagen kruiselings te verlijmen, worden de platen extra sterk en stabiel”, legt Stefaan Tiberghin uit. “Zo ontstaan er lichte constructies die dankzij hun massiviteit toch een grote inertie bieden, hét grote nadeel van houtskeletbouw. De CLT-wanden worden op voorhand volledig uitgetekend, inclusief alle openingen voor ramen, deuren en technieken. Vervolgens worden ze geprefabriceerd in de fabriek, zodat ze op de werf als een bouwpakket in elkaar kunnen worden gestoken.”

Vele mogelijkheden
Geen paniek: je hoeft geen liefhebber van de ‘chaletstijl’ te zijn om met CLT te bouwen. Zowel aan de binnen- als de buitenkant kan de constructie immers met eender welk materiaal worden afgewerkt. Ook qua levensduur hoeft CLT niet onder te doen voor andere constructie-elementen. Doordat er massief hout wordt toegepast, kunnen dergelijke gebouwen met gemak de tand des tijds doorstaan. Werner Roelants: “Het oudste houten gebouw dateert van rond 800, en in Scandinavië vind je nog verschillende gebouwen van rond 1200. Zelfs op het vlak van hoogte is ‘the sky the limit’. In principe dan toch, want vanwege onaangepaste brandnormen mag je reglementair maar tot 80 meter in CLT bouwen. Wat eigenlijk een contradictio in terminis is, want het materiaal is een stuk brandveiliger dan staal en beton, die bij hoge temperaturen respectievelijk zullen plooien en breken. Vuur zal immers maximaal 2 centimeter van het hout verkolen, waarna het zichzelf automatisch zal doven. Vandaar dat je qua materiaaldikte 2 centimeter extra moet rekenen op wat je nodig hebt om de stabiliteit van het gebouw te garanderen.”

Nog meer troeven
CLT leent zich ook uitstekend tot de realisatie van laagenergiegebouwen. Enerzijds omdat massief  hout op zich al een hoge isolatiewaarde heeft, anderzijds omdat er voor het hele pand maar één enkel materiaal wordt gebruikt, met als gevolg dat de meeste bouwknopen EPB-conform zijn. Piet Kerckhof: “Omdat er met CLT enkel in prefab wordt gebouwd, kan de totale realisatietijd gemakkelijk met 35 à 50% worden ingekort. Er is ook veel minder stress op de werf omdat er quasi geen fouten voorvallen. De mensen van de technieken lopen elkaar niet voor de voeten en kunnen meteen beginnen met de installatie. Er hoeven immers geen gaten meer te worden geboord of geslepen. Natuurlijk vergt een dergelijk project meer voorbereiding. Samenwerken vanaf het prille begin is dé toverformule om alles in goede banen te leiden. Het is een andere aanpak, waarbij er op voorhand veel beslissingen moeten worden genomen. Ook door de bouwheer, die bijvoorbeeld al tijdens het ontwerp moet zeggen waar pakweg de stopcontacten moeten komen. Maar met een multidisciplinair team waarin bouwheer, architect, studiebureau en aannemer nauw samenwerken en al hun expertise inzetten, is een CLT-project enorm snel te verwezenlijken. En dat aan een totaal kostenplaatje dat vaak lager uitvalt. En met een resultaat dat esthetisch én ecologisch grensverleggend is!”

Tekst Els Jonckheere     |    Beeld Aché Ligno Architecten