Platform voor de bouw
Nieuw kantoorgebouw resultaat van doorgedreven circulair bouwen
De look van het nieuwe gebouw kenmerkt zich door hout, grote raampartijen en een groenwand.

Nieuw kantoorgebouw resultaat van doorgedreven circulair bouwen

Midden mei opende ’t Centrum, het nieuwe kantoorgebouw van Kamp C in Westerlo, officieel de deuren. Volgens de bouwheer zal je nergens in de Benelux een circulairder kantoorgebouw vinden: het bestaat uit herbruikbare en ecologische materialen, is volledig demonteerbaar en integraal herop te bouwen, bevat verschillende producten en systemen waaraan een circulair financierings- of verdienmodel verbonden is en kwam er na een circulaire aanbesteding. Met ’t Centrum wil Kamp C tonen hoe circulair bouwen mogelijk is en de bouwsector en particulieren sensibiliseren en inspireren om het duurzame bouwprincipe te omarmen.

De tapijttegels werden in een willekeurig kleurenpatroon gelegd om hun (onderlinge) vervangbaarheid te vereenvoudigen.

Dat je nergens in de Benelux een kantoorgebouw zult vinden waarbij voor de realisatie zo doorgedreven werd ingezet op circulair bouwen, is een boude uitspraak, temeer omdat er vandaag nog niet echt een benchmark is om dat te staven. Ze lijkt evenwel heel dicht tegen de waarheid aan te zitten. De focus op circulair bouwen begon al bij de aanbestedingsprocedure. Kamp C gaf ook die een circulaire toets door de selectiecriteria te baseren op circulariteit (en niet op de laagste prijs) en op zoek te gaan naar een consortium dat vanaf dag één zou samenwerken met het oog op meer efficiëntie en innovatie. Uiteindelijk werd er gekozen voor Kamp Circulair, een team van zeven bedrijven: Beneens, west architectuur, Streng-th, Muurtuin, Tenerga, TENgroup en VITO.

Het resultaat is een gebouw met drie bouwlagen en een totale oppervlakte van 2.400 m² dat uit herbruikbare en ecologische materialen bestaat, waaraan al dan niet een circulair financierings- en businessmodel verbonden is. Daarnaast wordt er ingezet op duurzame energievoorziening en waterhuishouding. Bovendien is ’t Centrum makkelijk uitbreidbaar, demonteerbaar en opnieuw op te bouwen dankzij een ontwerp dat gebaseerd is op een modulair en gestandaardiseerd grid van 5 op 5 meter. 

De tapijttegels werden in een willekeurig kleurenpatroon gelegd om hun (onderlinge) vervangbaarheid te vereenvoudigen.

Nieuwe en gerecupereerde materialen

Het kantoorgebouw – dat zich langs de buitenkant kenmerkt door grote raampartijen, hout en een groenwand – is opgebouwd uit gestandaardiseerde modulaire wanden, vloeren, kolommen en balken in (gelamineerd) hout of CLT. Het heeft een cementloze fundering, die bestaat uit grind, zand en bindmiddel en die – samen met de cementloze chape – speciaal voor ’t Centrum is ontwikkeld binnen het Interreg-project URBCON. De structuur werd op amper een week tijd opgetrokken. Werkelijk elk ander materiaal is herbruikbaar of ecologisch. Denk aan wanden van JUUNOO of vloerisolatie van Ecoschelp.

Verschillende materialen kenden ook al een eerste leven in een ander project. Zo is het tapijt – waarvan de tegels in een willekeurig kleurenpatroon werden gelegd om de vervangbaarheid te vereenvoudigen – gerecycleerd en vind je in ’t Centrum een trap terug die Beneens recupereerde uit een renovatieproject bij AB Inbev. De houten gevelbekleding is dan weer afkomstig van de eventlocatie Hangar 26 in Antwerpen, die gerenoveerd wordt. Het Antwerps maatwerkbedrijf KUNNIG gaf het hout een grondige opfrisbeurt. Het meubilair recupereerde Kamp C uit zijn infocentrum.

Een BEO-veld met achttien boringen is verbonden met een collector en warmtepompen om het gebouw te verwarmen en koelen.

Materialenpaspoort

Alle gebruikte materialen zijn fysiek getagd en terug te vinden in een Building Information Model (BIM), waaraan het materialenpaspoort rechtstreeks wordt gekoppeld om hun hergebruik te faciliteren. Binnenkort worden ook nog QR-codes aangebracht die bezoekers – Kamp C wil het gebouw ook gebruiken als inspiratiebron voor al wie aan de slag wil met circulair bouwen – snel de nodige info moeten verschaffen over elk gebruikt materiaal. “Bouwen met statiegeld wordt nu mogelijk”, licht aannemer Joeri Beneens toe. “Je zou een aanbesteding kunnen uitschrijven als je dit gebouw ooit wil laten afbreken en er zou dan echt op worden geboden, omdat alles te recupereren en hergebruiken valt.”

’t Centrum maakt ook gebruik van een innovatief gebouwbeheersysteem. Dit draagt bij tot een geoptimaliseerd en zo laag mogelijk energie-verbruik, maar zal ook preventief onderhoud toelaten en er zo voor zorgen dat het de levensduur van het gebouw verlengt. Het gebouw-beheersysteem zelf gebruikt draadloze sensoren, zodat heel wat meters kabel worden vermeden en het systeem makkelijk uit te breiden of in te krimpen valt. Met het oog op dat laatste liggen alle technieken ook in het zicht.      

Niet alleen buiten, maar ook binnen zorgt een muurtuin voor een mooie aanblik en waterzuivering.

Ondiepe geothermie en waterzuivering

Een BEO-veld met achttien boringen tot 145 meter diep, verbonden met een collector en warmtepomp, zorgt voor verwarming en koeling via ondiepe geothermie. Het systeem maakt komaf met fossiele brandstoffen en garandeert een energieverbruik dat onder de helft ligt van dat van traditionele warmtepompen, die de buitenlucht als bron nemen. De koeling en warmte worden geleverd via een as a service-model. Zo’n model wordt als circulairder aanzien omdat het vaak een terugname van de producten – in dit geval bijvoorbeeld de warmtepompen – door de fabrikant beoogt en zo (een deel van) de producten een nieuw leven kan geven. Ook de slimme ledverlichting wordt geleverd als een dienst.

Het verticale groen van Muurtuin, waaronder ook de groenwand tegen de gevel van het gebouw, zorgt voor de zuivering van grijs water – afkomstig van bijvoorbeeld lavabo’s, douches of wasmachines – zodat het kan worden hergebruikt voor de spoeling van de toiletten. De planten in de muurtuinen werden zo gekozen dat ze bestand zijn tegen de zeepresten die het grijze water kan bevatten.

Alle technieken werden in het zicht gelaten om hun aanpassing, vervanging of demontage te vergemakkelijken.

Gunstige LCA

Een levenscyclusanalyse of LCA toont dat de milieu-impact van het gebouw zeer laag is. Het bespaart gedurende zijn volledige levensduur zo’n 800 ton CO2, – embodied en operational carbon – ten opzichte van traditionele gebouwen van gelijkaardige omvang. Dit is vergelijkbaar met de captatie van ongeveer 70 hectare of honderd voetbalvelden bos. Een doctoraatsstudie aan de universiteit van Luik wees uit dat een kopie van ’t Centrum in enerzijds beton en anderzijds staal bijgevolg respectievelijk drie keer en vier keer meer CO2 zou uitstoten. De projectpartners maken zich sterk dat ’t Centrum al na enkele decennia CO2-neutraal of zelfs CO2-negatief zal zijn.

Heel het gebouw is demonteerbaar en dat laat Kamp C hier en daar ook echt zien.

Demonteerbaarheid bewijzen

“Omdat we met heel wat recuperatiematerialen werkten, was het ontwerp eigenlijk nooit echt klaar. Dat is het pas vandaag”, vertelt Sarah Teeuws, architecte bij west architectuur. “Maar voor ons stopt het project hier niet. Gezien de aanpasbaarheid en demonteerbaarheid van ’t Centrum heeft dit project eigenlijk een looptijd van meer dan honderd jaar. Het bouwproces bestreek slechts een paar jaar op die tijdlijn.”

De architecte laat ook weten dat Kamp C de demonteerbaarheid in de toekomst in de praktijk wil bewijzen. “Het project bevat eigenlijk vier gebouwen. Gebouw A en B, die tegen elkaar werden gebouwd, zijn vandaag klaar. Kamp C heeft het plan om ooit ook blok C te bouwen, aansluitend op het huidige bouwblok, op basis van inzichten opgedaan tijdens de bouw en gebruiksfase van blok A en B. Daarna wil het blok A afbreken en er blok D mee realiseren. Vandaag is het evenwel niet zeker of dat plan ook uitgevoerd zal worden en worden er ook alternatieven met mock-ups onderzocht.”

“Bepaalde circulaire elementen van ’t Centrum, zoals de structuur, zijn vandaag al ‘marktrijp’ en kunnen snel in andere bouwprojecten opduiken. Rond andere materialen en technieken is nog meer onderzoek nodig, maar ’t Centrum vormt daar de ideale aanzet voor”, vult Kathleen Helsen, gedeputeerde van de provincie Antwerpen, aan.    

TECHNISCHE FICHE
  • Bouwheer Kamp C (Westerlo)
  • Architect west architectuur (Westerlo)
  • Hoofdaannemer(s) Beneens (Olen)

"*" geeft vereiste velden aan

Stuur ons een bericht

Dit veld is bedoeld voor validatiedoeleinden en moet niet worden gewijzigd.

Wij gebruiken cookies. Daarmee analyseren we het gebruik van de website en verbeteren we het gebruiksgemak.

Details