Sterke aanpak tegen de klimaatverandering, bouwen met hout

Gezien het teveel aan CO² in de atmosfeer, is koolstofneutraal en circulair bouwen een must. “Je kiest dan ook het best voor ‘cross laminated timber’ of kortweg CLT. Deze vorm van houtbouw slaat immers 1 ton CO₂ per m³ hout op”, weet Aché Ligno Architecten uit Aalter, dat door de beperkte realisatietijd, sterke brandwerendheid en hoge isolatiewaarde bijna uitsluitend met dit materiaal werkt. En dat zonder in te boeten aan creativiteit. Integendeel …

Gezien het teveel aan CO₂ in de atmosfeer, is koolstofneutraal en circulair bouwen een must. “Je kiest dan ook het best voor ‘cross laminated timber’ of kortweg CLT. Deze vorm van houtbouw slaat immers 1 ton CO₂ per m³ hout op”, weet Aché Ligno Architecten uit Aalter, dat door de beperkte realisatietijd, sterke brandwerendheid en hoge isolatiewaarde bijna uitsluitend met dit materiaal werkt. En dat zonder in te boeten aan creativiteit. Integendeel …

Zes jaar geleden besloten architecten Piet Kerckhof, Werner Roelants en Stefaan Tiberghin de handen in elkaar te slaan en een bureau op te richten dat volledig de kaart van duurzaamheid en klimaatneutraliteit trekt. “Het stond voor ons als een paal boven water dat hout dé bouwkundige oplossing voor het klimaatprobleem is”, vertelt Stefaan Tiberghin. “Het is immers het enige materiaal dat hergroeibaar is zonder CO₂ uit te stoten en (schaarse) grondstoffen te verbruiken. Sterker nog: per m³ hout die in bouwprojecten wordt toegepast, wordt 1 ton CO₂ opgeslagen en 1 ton CO₂ niet uitgestoten door beton te vervangen door hout.”

Residentie De Kloef in Grimminge is een woonzorgcentrum met zestien assistentieflats. Het gebouw heeft een minimale ecologische voetafdruk (warmtepompen, groendak, CLT-houtbouw, nachtkoeling via binnenstraat …).

CO₂-neutrale productie

“Natuurlijk moet je er als architect of aannemer wel strikt op toezien dat het gebruikte hout FSC- of PEFC-gecertificeerd is”, vult Piet Kerckhof aan. “Wij gebruiken ook quasi uitsluitend hout dat uit Scandinavië en Oostenrijk komt, waardoor we het transport minimaliseren. We horen wel vaker ‘er zijn hier al zo weinig bossen!’, maar dat is een verkeerde perceptie: het Europese bosarsenaal groeit nog elk jaar aan, en van die groei wordt slechts 60 % gebruikt om industrieel hout te produceren. Het productieproces van onze leveranciers is ook buitengewoon ecologisch. 75 % van de gekapte boom wordt tot CLT verwerkt, en van de rest worden houtpellets gemaakt. Het afval dat deze processen genereren, wordt aangewend als energiebron om de machines aan te drijven en de productiehallen te verwarmen! Kortom: een CO₂-neutrale productie!”

Geen creatieve limieten

Intussen kwamen ook Monica Cardoso en Laurent Vanhaverbeke de gelederen vervoegen. Het vijftal koos er bewust voor om met CLT te ontwerpen en productieklaar te ontwikkelen. “De enige limiet van deze constructiemethode is de creativiteit van de architect”, legt Piet Kerckhof uit. “Als je het in BIM kan tekenen, dan zijn CNC-gestuurde houtmachines in staat om het te realiseren. Onlangs zag ik bijvoorbeeld een filmpje waarin met vijfhoekige fragmenten een golvend dak werd gemaakt, zonder dat er een trekker aan te pas is gekomen. Wereldwijd zie je dat de architectuur van gebouwen in CLT grensverleggend is ten opzichte van betonnen of stalen constructies. Om organische vormen te maken in beton, gebruikt men trouwens houten bekisting. Laten we de bekisting opwaarderen en het beton achterwege laten!”

Deze eengezinswoning in Nevele heeft een split-level in CLT. De uitsparingen voor de technieken zijn al in de CLT-panelen voorzien bij de productie.

Tal van mogelijkheden

CLT staat voor massieve meerlagige houtplaten of kruislaaghout. Gebouwen worden opgetrokken met verschillende grote, massieve platen die uit drie tot zeven tegen elkaar gelijmde houtlagen bestaan. “Door deze lagen kruiselings te verlijmen, worden de platen extra sterk en stabiel”, legt Stefaan Tiberghin uit. “Op deze manier ontstaan er lichte constructies die gezien hun massiviteit toch een grote inertie bieden, wat niet het geval is bij houtskeletbouw.
De CLT-wanden worden op voorhand volledig uitgetekend, inclusief alle openingen voor ramen, deuren en technieken. Vervolgens worden ze geprefabriceerd in de fabriek, zodat ze op de werf als een bouwpakket in elkaar kunnen worden gestoken. Zowel aan de buiten- als binnenkant kunnen CLT-constructies met eender welk soort materiaal afgewerkt worden, en ook qua levensduur hoeven ze niet onder te doen. Zelfs qua hoogte is ’the sky’ in principe ’the limit’. In Noorwegen staat momenteel het hoogste torengebouw van 85m. In Japan werkt men aan een skyscraper van 350m compleet in hout. Het is de uitdaging om de regelgeving en normen aan te passen aan deze nieuwe bouwtechniek.

Nog meer troeven

CLT is ook erg interessant voor de verwezenlijking van lage-energiegebouwen. Enerzijds omdat massief hout op zich al een hoge isolatiewaarde heeft, anderzijds omdat er voor het hele pand slechts één enkel materiaal wordt gebruikt, met als gevolg dat de meeste bouwknopen EPB-conform zijn. Piet Kerckhof: “Omdat er enkel prefab met CLT wordt gebouwd, kan de totale realisatietijd gemakkelijk met 35 à 50 % worden ingekort. Er is ook veel minder stress op de werf omdat er quasi geen fouten optreden. Er hoeven immers geen gaten meer te worden geboord of geslepen. Natuurlijk vergt een dergelijk project meer voorbereiding. Samenwerking vanaf het prille begin is dé toverformule om alles in goede banen te leiden. Het is een andere manier van werken, waarbij veel beslissingen op voorhand moeten worden genomen. Ook door de bouwheer, die bijvoorbeeld al tijdens het ontwerp moet beslissen waar pakweg de stopcontacten moeten komen. Maar met een multidisciplinair team waarin bouwheer, architect, studiebureau en aannemer nauw samenwerken en al hun expertise inzetten, kan een CLT project enorm snel gerealiseerd worden, terwijl het totale kostenplaatje vaak lager uitvalt en het resultaat esthetisch én ecologisch grensverleggend is.”