To be or not to be … be.circulair, be.exemplary!

Het is een vraag waar de architecten van DDS+ dagelijks – met succes – hun hoofd over breken. Architect-partners Geert Vanoverschelde en Didier Peremans schetsen de ontwerpfilosofie van het bureau aan de hand van twee veelbelovende realisaties, die alvast bekroond werden voor hun duurzame karakter: Novacity in Anderlecht en Pleïaden 71 in Sint-Lambrechts-Woluwe.

Het Novacity-project kadert met zijn doordachte programmatorische mix – 63 passieve sociale appartementen boven op 7.600 m² gelijkvloerse kmo-ruimtes – in de revitalisatie van een erg heterogene wijk in Anderlecht, waar woonzones en industriële ontwikkelingen op gespannen voet leven. Novacity wil de balans herstellen en zoekt de grens op tussen bebouwing, natuur, werken en wonen. Het wordt een stad in de stad met nieuwe publieke ruimtes, transparante grenzen en een sterke interactie met de omliggende buurt. Novacity getuigt van grondig ontwerpend onderzoek op het vlak van typologie, flexibiliteit en aanpasbaarheid. Het project is volledig in BIM ontwikkeld, in samen-werking met architectenbureau Bogdan & Van Broeck, landschapsarchitect EOLE, Kairos en citydev.brussels. De robuuste, maar homogeniserende architecturale vormentaal zal de buurt eindelijk een eigen identiteit geven. Novacity werd vorig jaar gelauwerd in het kader van be.exemplary en kan dus met recht en reden een ‘voorbeeldproject’ genoemd worden.

Geert Vanoverschelde: “Novacity is een project dat ons na aan het hart ligt, vooral omdat het de meerwaarde van cocreatie aantoont. We hechten veel belang aan ieders creatieve inbreng, zowel van onze eigen medewerkers als van alle andere betrokken partijen (bouwheer, ingenieurs, aannemers …). Er zijn architecten die vanuit een soort ivoren toren hun visie doordrukken, maar wij geloven niet in die aanpak. Enkel door een inhoudelijke discussie te voeren en in te zetten op cocreatie kan je duurzame architectuur met meerwaarde creëren.”

Didier Peremans: “Daarvoor heb je natuurlijk wel een bouwheer nodig die wil meedenken en die bereid is om te investeren in het ‘futureproof’ maken van zijn project. Het is onze taak om hem daarin te begeleiden en hem te ondersteunen bij de ontwikkeling van een vruchtbare lange-termijnvisie. Aangezien de evolutie op het vlak van duurzaamheid erg snel gaat, is het zaak om het overzicht te bewaren en niets over het hoofd te zien. Onze R&D-afdeling heeft dan ook een beslissingsmatrix uitgewerkt om die ‘duurzame ontwikkeling’ in een concrete vorm te gieten en te stroomlijnen, op basis van parameters zoals energiebeheer, waterhuishouding, omgevingsaanleg, mobiliteit … Dat instrument helpt ons om te beoordelen waar we in het kader van een bepaald project op kunnen inzetten. Het is tevens een prima leidraad om in elke fase van een realisatie – eerste schetsen, voorontwerp, definitief ontwerp … – na te gaan in welke mate we voldoen aan al die verschillende criteria. Dat stelt ons in staat om indien nodig bij te sturen en zorgt ervoor dat we steevast tot het beste eindresultaat komen.” 

Geert Vanoverschelde: “Het architectenmetier wordt steeds complexer, maar ook alsmaar boeiender. De focus op gemengde programma’s dwingt ons om na te denken over circulatiepatronen, het verenigen van verschillende functies, enzovoort. Het gebouw is een soort van machine die organisch moet functioneren, en dat resulteert dan vervolgens in een bepaalde vormgeving – en niet omgekeerd …” 

Didier Peremans: “Een architectuurproject moet vooral een ‘machine’ zijn in menselijk opzicht, een decor voor kwalitatieve woonbeleving. In Novacity hebben we wonen, werken en verpozen optimaal kunnen combineren. Dat smaakt naar meer, zeker nu de grenzen tussen die functies eens zo sterk vervaagd zijn onder invloed van
de coronacrisis!”

Geert Vanoverschelde: “Je moet dergelijke projecten ook situeren binnen de bredere maatschappelijke context en durven inspelen op bepaalde tendensen. Een goed voorbeeld is de veranderende mobiliteit in grootsteden als Brussel. De auto staat garant voor files en verkeersopstoppingen, dus openbaar vervoer en zachte mobiliteit zullen voorrang krijgen. Als je dit vertaalt naar een gebouw als Novacity, kan je voor de bewoners een ongelooflijke meerwaarde creëren door ook werkplekken te voorzien, zodat ze zich veel minder vaak moeten verplaatsen om hun job te kunnen uitoefenen. Duurzame ontwikkeling begint dus al in de meest prille ontwerpfase.”

Didier Peremans: “Dat klopt. Bovendien vloeien onze projecten altijd voort uit een stedenbouwkundige denkoefening over de mens in zijn omgeving. Door kwalitatieve buitenruimte te voorzien, geef je iets terug aan de stad, die zo alleen maar gezonder en leefbaarder wordt. Duurzame ontwikkeling is een win-winoperatie.”   

Pleïaden 71 voorziet in de reconversie van een voormalig kantoorgebouw, dat wordt omgevormd tot een residentieel volume met tachtig betaalbare huurappartementen en een ondergrondse parkeergarage. Het programma werd bepaald op basis van de (betaalbare) woonbehoeften van de wijk, wat resulteerde in een evenwichtige mix van verschillende typologieën – variërend van kleine studio’s tot vierkamerappartementen, met een reeks grote duplexen onder het dak. Het gelijkvloers is voorbehouden voor opbergruimtes voor kinderwagens, een kantoor voor het dagelijks beheer van het gebouw en een grote polyvalente ruimte. Bovendien worden er op elke verdieping individuele bergingen en een gemeenschappelijke wasruimte ingericht. De transformatie zal verlopen volgens de principes van de circulaire economie. Vandaar dat het project vorig jaar uit de bus kwam als een van de winnaars van be.circular.

Geert Vanoverschelde: “Circulariteit is de rode draad in de aanpak van bouwheer Inclusio. We behouden het merendeel van de gevels, zullen de bestaande structuur en volumetrie maximaal bewaren (lees: recupereren wat kan) en zullen de binneninrichting zorgvuldig demonteren. Deuren, valse vloeren en andere interieurelementen worden nadien opnieuw toegepast of internationaal doorverkocht met het oog op hergebruik. De nieuwe interieurafwerkingen zullen licht, modulair en gemakkelijk demonteerbaar en verplaatsbaar zijn. De materialen zijn gekozen op basis van hun ecologische kwaliteiten, lange levensduur en onderhoudsvriendelijkheid. Er wordt ook specifieke aandacht besteed aan de toegankelijkheid van de technieken, in functie van probleemdetectie en onderhoud.”  

Didier Peremans: “In circulaire projecten als Pleïaden 71 gaat het ook over de omgang met afbraakmaterialen, die selectief worden afgevoerd of ter beschikking worden gesteld van een materialenbank, zodat ze later opnieuw kunnen worden ingezet in een ander project. Dat vergt een andere mindset wanneer je een gebouw ontwerpt.”

Geert Vanoverschelde: “Absoluut! Als we dezer dagen kiezen voor een bepaald materiaal of een specifieke vormgeving, moeten we er rekening mee houden dat het gebouw in kwestie ooit ontmanteld zal worden. Mits een kleine extra inspanning kunnen we in dat opzicht een belangrijk verschil maken. Ook het leasen van technieken is een interessante piste.” 

Didier Peremans: “De manier waarop we omgaan met ons bestaand gebouwenpatrimonium is de voorbije jaren ingrijpend veranderd. Vroeger zouden bouwheren zonder verpinken opteren voor sloop en vervangingsnieuwbouw, terwijl we nu vaak de vraag krijgen om na te gaan of en hoe we de bestaande structuur maximaal kunnen hergebruiken. Net als functionele flexibiliteit vormen aanpasbaarheid en modulariteit een wezenlijk onderdeel van duurzame ontwikkeling. Met dit project spelen we eveneens in op de evolutie naar kleinere woonoppervlaktes. We vangen dit op via de realisatie van collectieve voorzieningen, die tevens de sociale interactie tussen de bewoners zullen bevorderen. Kortom: Pleïaden 71 is in alle opzichten futureproof!”