Platform voor de bouw
Toonbeeld van communicatie en overleg
Zicht vanop de Sint-Aldegondiskaai. (Beeld: faktordertig)

Toonbeeld van communicatie en overleg

Hangar 26-27 in Antwerpen werd net na de Tweede Wereldoorlog opgetrokken en heeft een karakteristieke industriële architectuur, zowel qua vormtaal als materiaalgebruik. Het gebouw werd integraal in een nieuw kleedje gestopt, met respect voor de gesloten loodstypologie en specifieke aandacht voor de creatie van aangename kantoorunits. Dat het gebouw continu in gebruik bleef tijdens de renovatiewerken, maakte een goede communicatie en coördinatie eens zo belangrijk.

Detail van de gevelbekleding. (Beeld: faktordertig)

Hangar 26-27 heeft een rijke geschiedenis, waarmee faktordertig al sinds 2017 nauw verweven is. Gezien hun achtergrondkennis en expertise bleek het een logische keuze om dit architectenbureau aan te stellen als uitvoerend architect. “Faktordertig heeft Hangar 26-27 in de vingers”, zegt architect Joke Durieux. “Wij weten waarom bepaalde beslissingen in het verleden genomen werden en onderhouden uitstekende contacten met alle betrokken en/of te consulteren partijen.” Omdat Hangar 26-27 een belangrijk landmark is, was er heel wat advies, overleg en  communicatie nodig. Ook de betrokkenheid van verschillende partijen vereenvoudigde het project niet. Joke Durieux: “Om een voorbeeld te geven: Nextensa heeft het gebouw in concessie, maar voor de omgevingsaanleg was coördinatie met AG Vespa vereist.” 

Het terras aan de Scheldeoever. (Beeld: faktordertig)

Open communicatie

“Het is de filosofie van MBG om elk project conform de bouwteamgedachte uit te voeren”, vult Kurt Van Den Plas, directeur der werken bij MBG, aan. “‘Building together’, ‘one team’ en ‘your partner in construction’ zijn daarom onze leidmotieven. Zoals vaak gebeurt, heeft ook Hangar 26-27 nog heel wat wijzigingen ondergaan tijdens de werken. Daarom is het belangrijk dat alle partijen volledig transparant met elkaar samenwerken en individuele belangen respecteren. Net vanwege de vele wijzigingen is het primordiaal om de beslissingsplanning mee in de uitvoeringsplanning te integreren, opdat alle partijen vooraf duidelijk weten waar zij aan toe zijn en wat er precies verwacht wordt tegen welke datum. En omdat het  gebouw tijdens de renovatiewerken in gebruik bleef, was een goede communicatie met de huurders eveneens een absolute prioriteit.”

MBG werkte al eerder samen met bouwheer Nextensa. De realisatie op T&T-Gare Maritime in Brussel vormde de basis voor het verdere partnerschap. “Naast de formele wekelijkse werfvergaderingen is het belangrijk om elkaar ook af en toe ‘off the record’ te ontmoeten of te telefoneren om de bezorgdheden van het project te delen en te anticiperen op mogelijke problemen”, aldus Van Den Plas. “Dat ik als directeur der werken bij MBG de contactpersoon was van aanbesteding tot oplevering, droeg bij tot een open communicatie met onze bouwheren. MBG is hier vrij uniek in en persoonlijk geloof ik heel sterk in deze formule.”

Uitzicht op de sheddaken. (Beeld: faktordertig)

Met afbraak bedreigd

De projectzone wordt begrensd door de Rijnkaai, de Tavernierkaai, de Bonapartesluis, de Schelde en – in het noorden – parking Rijnkaai. Het gebouw bestaat uit een betonnen structuur, die is ingevuld met massieve baksteenwanden. In de lengterichting vormen achttien nagenoeg identieke modules van 12 meter breed samen één geheel. Ze zijn elk uitgerust met een sheddak. Ongeveer in de helft is er een ‘knik’ in het gebouw, waardoor het aansluit op de Scheldebocht. Drie velden vormen de dwarssectie met een terrasconstructie aan de Scheldeoever. Hangar 26-27 telt twee bouwlagen, waarvan het gelijkvloers – zonder wanden – een overdekte buitenruimte vormt. Oorspronkelijk werd het gebouw dan ook gebruikt als overslag- gebouw voor havengebonden activiteiten.

In 2000 kreeg Hangar 26-27 een herbestemming als kantoorruimte, horeca- en eventlocatie. Er werden ramen geplaatst, de buitengevel werd geïsoleerd en er werd een karakteristieke houten gevelbekleding aangebracht, waarbij de architectuur van houtdroogloodsen als inspiratie diende. De typologie van de gesloten loods werd behouden. Omdat Hangar 26-27 een tijdlang met afbraak bedreigd was, werden alle toevoegingen uitgevoerd in recupereerbare of beperkt milieubelastende constructies en materialen. In een tweede fase, van 2017 tot 2018, werden stalen trappen en ramen aangebracht in de voorgevel. In 2019 werd Hangar 26-27 opgenomen in de inventaris bouwkundig erfgoed.     

Hangar 26-27 met typische havenkranen. (Beeld: faktordertig)

Ritmiek van het gebouw

In 2017 werd faktordertig aangesteld als architect voor de renovatie van de kantoorunits. Joke Durieux: “Vermits elke unit in gebruik was, dienden de werken gefaseerd te gebeuren, opdat de gebruikers telkens naar een gerenoveerde unit konden verhuizen. Simultaan werd, in samenwerking met NP Bridging, het ontwerp- en uitvoeringsdossier opgemaakt voor de bouw van een uitbreiding op het dak (roofboxen) en een expansie van de parkingzone onder het gebouw. Tot en met de aanbestedingsfase werkten wij dit volledig uit.” Vervolgens kwam Hangar 26-27 in handen van Leasinvest Real Estate, waarna Nextensa de nieuwe eigenaar werd. Laatstgenoemde stelde het Deense bureau C.F. Møller aan als ontwerpend architect. Joke Durieux: “Samen met C.F. Møller hebben we als uitvoerend architect het ontwerp, de bouwaanvraagprocedure en het aanbestedingsdossier ondersteund. Nadien hebben we ook de werken opgevolgd.” 

De buitengevel kreeg een 18 cm dikke isolatielaag en afwerking met hardhouten latten (padoek), geprefabriceerd tot hanteerbare gevelelementen in functie van gevelindeling, gewicht en afmetingen en op de werf ingehaakt op een regelsysteem. Ter hoogte van de voegen werden antracietkleurige aluminiumprofielen voorzien, die onzichtbaar tussen de latten bevestigd zijn. Door dubbele latten te gebruiken op dakhoogte, wordt verwezen naar de achterliggende sheddaken en ritmiek van het gebouw. De raamopeningen kregen een aluminium kader, terwijl ter hoogte van de kleine ramen op het hoogste niveau de houten latten de ramen overlappen, vermits de ritmiek van het gebouw daar niet gevolgd wordt. Dit draagt bij aan het gesloten karakter, verwijzend naar de oude, raamloze loods. Tussen de houten latten werden subtiele ledstrips aangebracht die zowel overdag als ‘s nachts voor de nodige herkenbaarheid zorgen.”

Aan de kant van de Scheldeoever werd over de volledige gebouwlengte een terras aangelegd waar de kantoorruimtes op uitgeven. De terrasbekleding werd vernieuwd en de balustrade is vervangen door een exacte kopie van het oorspronkelijke exemplaar. 

Kantoorruimte met zicht op de Schelde. (Beeld: Evenbeeld)

Licht en industrieel interieur

Dankzij de betonzuilen en de balkstructuur bestaat het gebouw uit een open parking met daarboven open binnenruimtes, die zijn opgedeeld in verschillende kantoorunits.

“Onder elk sheddak is telkens een nieuwe duplexruimte gecreëerd, opgebouwd in een houtstructuur”, beschrijft Joke Durieux. “Kantoorruimtes bezetten telkens minstens één unit van circa 400 m², want de ruimtes worden bepaald door de betonnen zichtstructuur. De indeling binnen in de unit gebeurt door middel van glaspartijen, gevat in stalen binnenschrijnwerk.”

De technieken zijn zichtbaar en de plafonds zijn voorzien van akoestische isolatie. De metselwerkwanden zijn geschilderd, wat in combinatie met de gepolierde vloer resulteert in een licht en industrieel interieur. De inkomzones werden afgewerkt met witgetinte houten latten, een knipoog naar de gevelbekleding.

Nieuwe duplex, uitgevoerd in hout. (Beeld: Evenbeeld)

Archeologische restanten

Omdat het om de renovatie van een centraal gelegen, ouder gebouw ging, dat op de koop toe volledig in gebruik was, bracht dit project enkele specifieke uitdagingen met zich mee. “Zo ontdekten we dat er zich onder Hangar 26-27 een complexe archeologische ondergrond bevond, inclusief een Spaanse omwalling en een zone met restanten uit de negende tot en met de negentiende eeuw”, legt Joke Durieux uit. “Maar ook … een atoomschuilkelder! Dat maakte ondergrondse werkzaamheden niet evident!”

Aan de achterkant van het gebouw zal ook nog een nieuwe, hogere waterkeringsmuur opgetrokken worden. Deze wordt geïntegreerd in een grote trappenconstructie die de connectie tussen publieke ruimte, Hangar 26-27 en de Schelde zal waarborgen. Het is echter het parkeerverhaal dat de architecten momenteel de grootste hoofdbrekens bezorgt. “Het voldoen aan de van kracht zijnde parkeernorm, samen met de inpassing en goedkeuring van het RUP, vormt de grootste uitdaging”, besluit Joke Durieux. Dat RUP werd in 2021 teruggedraaid door een arrest van de Raad van State en wordt momenteel herbekeken. “We hopen uiteraard op goed nieuws, zodat we dit mooie totaalproject in de nabije toekomst verder kunnen realiseren.”    

Houten gevelbekleding als ideaal uithangbord

Hangar 26-27 is een landmark voor Antwerpen én Vlaanderen. Het iconische gebouw onderging een kwalitatieve renovatie, waarbij de originele kenmerken behouden bleven, maar tegelijkertijd ook de architecturale ambitie van Antwerpen als grootstad tot uiting komt. Een van de typerende kenmerken van Hangar 26-27 is de houten gevelbekleding, die geleverd werd door Paulussen Houthandel BV uit Retie.

Tekst Wouter Peeters    |    Beeld Paulussen Houthandel BV

“Voor ons kwam dit project net op het juiste moment, maar andersom was dat ook het geval”, zegt Steven Paulussen.

Als gevelbekleding, volledig prefab gemonteerd, werd voor Forestlines® geopteerd, een innovatief product in onbehandeld hout (FSC 100 % gecerti-ficeerd) dat, dankzij een intelligent aluminium tussenprofiel, kan upgraden tot brandreactieklasse B.

“Bovendien kunnen alle componenten ontmanteld en hergebruikt worden, zonder impact op schoonheid en kwaliteit”, verduidelijkt Steven Paulussen, zaakvoerder van Paulussen Houthandel BV. “Hangar 26-27 is een heel straf renovatieproject qua ecologie, circulariteit, innovatie en schoonheid.”

Paulussen Houthandel BV heeft Forestlines® ontwikkeld, maar niet alle houtsoorten en/of opstellingen beantwoorden aan brandreactieklasse B. “Het intelligente aluminiumprofiel optimaliseert élke houtsoort, maar het blijft onmogelijk om bijvoorbeeld van karton een brandveilig product te maken.” 

Opportuniteit voor beide partijen

Vrijwel tegelijk met Hangar 26-27 kwam, na een innovatieproces van een viertal jaren, Forestlines® op de markt. “Schellen Architecten had een prachtig project ontworpen, maar hout bleek zijn beperkingen te hebben als grondstof”, zegt Paulussen. “Daarnaast was een relatief breed aluminiumprofiel gepland, zodat het zoeken was naar de juiste opstelling en houtsoort op het vlak van brandweerstand, vochtbestendigheid enzovoort. Forestlines® was het antwoord op alle vragen.

Voor Hangar 26-27 kwam Forestlines® net op het juiste moment, maar andersom was dat ook het geval. Terwijl het product voor een revolutie op de markt van houten gevelbekledingen zorgde, zochten wij een prestigieus project om de uitstekende werking aan te tonen. Beide partijen vonden elkaar en verkregen een prachtig eindresultaat.”

Alle componenten kunnen ontmanteld en hergebruikt worden, zonder impact op schoonheid en kwaliteit.

Specifieke vereisten

Paulussen Houthandel BV voerde voor dit project END-USE-brandtesten uit met respect voor de wensen van de architect, maar ook met alle aandacht voor de vereiste brandreactieklasse. “Kleine aanpassingen kunnen immers grote gevolgen hebben”, weet Steven Paulussen. “Nadat de bestelling (padoek FSC 100 %) ons bedrijf bereikte, werd het last minute geschaafd en op afroep geleverd om een vlotte montage en optimale kwaliteit te verzekeren. De manier waarop Limeparts-Drooghmans Hangar 26-27 voorbereidde en de prefabpanelen engineerde, waarborgden een ongezien rendement, terwijl de werfimpact tot het absolute minimum herleid werd. Paulussen Houthandel BV is erg trots op het eindresultaat. Forestlines® is de allerbeste gevelbekleding met onbehandeld hout. In brand- en bouwtechnisch opzicht is ze ongezien sterk. Daarnaast wil ik ook het belang van een deskundig montagebedrijf als Limeparts-Drooghmans onderstrepen. Dit project was een schoolvoorbeeld van hoe bedrijven op een correcte, haast vriendschappelijke manier samen aan hetzelfde touw trekken.”    

TECHNISCHE FICHE
  • Bouwheer Nextensa (Brussel)
  • Architect C.F. Møller (Aarhus, Denemarken), faktordertig (Antwerpen) en POLO Architects (Antwerpen, Brussel)
  • Hoofdaannemer(s) MBG (Antwerpen)

"*" geeft vereiste velden aan

Stuur ons een bericht

Dit veld is bedoeld voor validatiedoeleinden en moet niet worden gewijzigd.

Wij gebruiken cookies. Daarmee analyseren we het gebruik van de website en verbeteren we het gebruiksgemak.

Details