Usquare.brussels in opbouw

De reconversie van de voormalige Fritz Toussaint-kazerne komt in een stroomversnelling met de nadruk op het hergebruik van materialen.

De minister-president van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, Rudi Vervoort, de rector ad interim van de VUB, Jan Danckaert, de rector van de ULB, Annemie Schaus, en de directeur van de Maatschappij voor Stedelijke Inrichting, Gilles Delforge, maakten vandaag de balans op van de vorderingen van Usquare.brussels, de transformatie van de voormalige Fritz Toussaintkazerne in een open, gemengde en multifunctionele wijk. In het gezelschap van de burgemeester van Elsene, Christos Doulkeridis, een vertegenwoordiger van het directoraat-generaal Regionaal en stedelijk beleid van de Europese Commissie (DG REGIO), Carlo Girlanda, en vertegenwoordigers van de ontwerpers en aannemers die betrokken zijn bij de huidige werken, brachten ze samen met de pers een bezoek aan de werf, waarbij ze bijzondere aandacht besteedden aan de recuperatie en het hergebruik ter plaatse van materialen, zoals bakstenen, ramen, sanitair en tegels.

De werken die de VUB en ULB in januari startten en die tot eind 2023 zullen duren, betreffen de omvorming van het complex van zes gebouwen aan de voorkant van de Generaal Jacqueslaan tot een gemeenschappelijk academisch centrum van 9.000 m² dat de universiteiten zullen delen. Het Brussels Gewest heeft als eigenaar van de site een erfpacht op deze zes gebouwen verleend aan de twee universiteiten.

De Maatschappij voor Stedelijke Inrichting (MSI) coördineert de reconversie van de kazerne en stuurt zelf ook enkele fasen aan. In september 2022 start ze met de renovatie van de gebouwschil van de voormalige manege, waarvan de oppervlakte van 1.600 m² herbestemd wordt tot een hal voor duurzame voeding. In november 2022 volgt de vernieuwing van alle nutsvoorzieningen (water, gas, elektriciteit, telecommunicatie, riolering) en de aanleg van een ondergronds verwarmingsnet. In goede onderlinge afstemming met de reconversie van de andere gebouwen zal de MSI daarna de herinrichting van de openbare ruimte op zich nemen. Beliris is al begonnen met de verwijdering van asbest uit bepaalde gebouwen. Dit werk verloopt in fasen tot 2023 (zie infografiek).

Minister-president van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, Rudi Vervoort, verklaarde: “Ik ben verheugd over de vorderingen van het universitaire gedeelte van het project, dat betrekking heeft op de twee gevels van Usquare.brussels die het meest zichtbaar zijn voor het publiek. ​ Door de afbraak van een gebouw, dat zal worden vervangen door de toekomstige nieuwe hoofdingang aan de Kroonlaan, kan iedereen op de hoek van

Aan de Kroonlaan en de Generaal Jacqueslaan is duidelijk te zien hoe de wens van het Gewest vorm krijgt: namelijk deze site opnieuw in gebruik nemen en openstellen naar de stad. Deze werken worden gevolgd door de bouw van gezinswoningen op het kazerneterrein, waarvan het Gewest heeft beslist dat dit allemaal publieke woningen zullen zijn. Over enkele jaren zal Usquare.brussels een open, gemengde en dynamische, stedelijke en gezellige, universitaire en internationale, duurzame en innoverende wijk zijn, waarvoor het Gewest, de universiteiten en de MSI ambitieuze doelstellingen hebben bepaald: enerzijds de herwaardering van het erfgoed en anderzijds de aanwending van circulaire bouwtechnieken voor het hergebruik van materialen. Ik wil de VUB en de ULB nadrukkelijk bedanken voor hun bepalende inbreng in dit ambitieuze project voor het Gewest. Evenals het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO), dat de werken aan het universitairegedeeltevan Usquare.brussels en de toekomstige voedingshal steunt.”

Jan Danckaert, de rector ad interim van de VUB, en Annemie Schaus, de rector van de ULB zeiden: “Dit project versterkt de toch al hoge symbolische waarde van de samenwerking tussen onze universiteiten en met het Brussels Gewest. Het is een concrete uiting van onze gemeenschappelijke wens om bij te dragen tot de ontwikkeling van een site die sterk verankerd is in het stedelijke weefsel. De universitaire activiteiten in deze gebouwen zullen zich richten op de stad en haar inwoners en zullen een aanvulling vormen op de maatschappelijke verbindingen die tot stand zijn gebracht door onze twee fablabs die al actief zijn op de site.”

Na de renovatie van het complex van zes gebouwen aan de voorkant van de Generaal Jacqueslaan kunnen de volgende instellingen hier hun intrek nemen: het Brussels Institute for Advanced Studies (het eerste instituut voor gevorderde studies in België dat is bestemd voor internationale onderzoekers in residentie); het Onderzoekscentrum voor Stedelijke Studies, Duurzaamheidswetenschappen en milieutransformaties; een International House (dat diensten biedt voor studenten, onderzoekers en docenten die uit het buitenland komen of naar het buitenland gaan); en een locatie voor Citizen and Participative Science, een unieke plaats voor participatie en dialoog tussen de universiteiten en de stad.

Jan Danckaert en Annemie Schaus lichtten toe: “De Brusselaars zien nu al de geleidelijke fysieke evolutie van de plek en het begin van de ontsluiting van de site. Wij hopen dat dit, naarmate de werkzaamheden vorderen, zal leiden tot verbindingen tussen de bewoners en onze universiteiten. En wij verheugen ons op de nieuwe onderzoeksfaciliteiten voor stedelijke vraagstukken die het publiek zullen ontvangen en samenbrengen. De vereniging van de architectenbureaus evr architecten, BC Architecten, Callebaut Architecten en het ingenieursbureau VK Engineering, die is aangesteld via een overheidsopdracht, ontwikkelde een project op maat van de universiteiten. Het combineert een eigentijdse aanpak met de opwaardering van het erfgoed. Het architecturale project voor deze renovatie – zowel de indeling van de ruimtes en de toegangen, als de gebruikte terminologie die deze emblematische gebouwen een nieuwe identiteit geeft – beantwoordt aan de wens van de universiteiten om meer banden met de stad aan te knopen.”

Gilles Delforge, directeur van MSI, legde uit: “De werken die dit jaar startten of nog zullen starten, worden tussen nu en 2028 gevolgd door andere fasen in de reconversie van de site, waaronder de bouw van gezinswoningen door de BGHM en citydev.brussels en de bouw van studentenwoningen waarvoor MSI een overheidsopdracht heeft uitgeschreven in overleg met de VUB en de ULB. MSI coördineert de reconversie van de site en fungeert ook als bouwheer voor enkele operaties. Na de renovatie van de oude manege zal de MSI de exploitatie van de voedingshal aansturen. Deze hal wordt ongetwijfeld een van de pijlers van Usquare.brussels en een zeer nuttige gemeenschappelijke voorziening voor de inwoners van de naburige wijken. Dit is een van de belangrijkste doelstellingen van Usquare.brussels, evenals de duurzaamheid van het project en de integratie van de circulaire economie. Van de 26 gebouwen op het terrein worden er 18 behouden en gerenoveerd en 2 verhoogd, terwijl slechts 3 gebouwen worden afgebroken en heropgebouwd. Vier gebouwen worden gesloopt zonder heropbouw om bij te dragen tot een royale en kwaliteitsvolle openbare ruimte, met onder meer een openbare tuin in de volle grond. De MSI ontwikkelde een circulaire strategie voor de site onder begeleiding van de vzw Rotor. De algemene doelstelling is een voorbeeldig beheer van de materiaalvoorraden binnen het project: werken met wat er is, zo veel mogelijk hergebruik en recyclage van afbraakmaterialen en keuze voor kwaliteitsvol materiaal. De universiteiten hebben zich aangesloten bij deze aanpak en deze principes volledig geïntegreerd in de lopende werken, die de VUB, de ULB en de MSI via een overheidsopdracht hebben toevertrouwd aan de onderneming BPC – Bâtiment et Ponts Construction.”

Jan Danckaert, rector ad interim van de VUB, en Annemie Schaus, rector van de ULB, onderstreepten dat “de universiteiten bijzonder verheugd zijn dat ze konden bijdragen aan de ontwikkeling van nieuwe kennis over de circulaire economie en onderzoeken naar hernieuwbare energie door een samenwerking voor te stellen tussen hun onderzoekers en de studiebureaus. Deze vruchtbare samenwerking zal ertoe bijdragen dat voor deze eerste operatie de ambitieuze doelstellingen van het Brussels Gewest en de universiteiten voor de gehele site Usquare.brussels worden behaald. Ten eerste is er de recuperatie van bakstenen van de gebouwen die worden afgebroken en die worden hergebruikt in de structuur bij de nieuwe ingangen en de grote monumentale trap die het gebouw aan de Kroonlaan zullen vervangen. Daarnaast zijn er de geothermische testboringen die op termijn de gebouwen die nu worden gerenoveerd zullen aansluiten op een warmtenet dat wordt gevoed door deze hernieuwbare energie. Dat zal de koolstofimpact van de activiteiten van de VUB en de ULB op de site van Usquare.brussels verminderen.”

Gilles Delforge, directeur van MSI, benadrukte dat “de activiteiten van het tijdelijk programma See U – dat de MSI in overleg met het Gewest, de gemeente en de universiteiten opzette – tot het einde van de zomer van 2022 doorlopen. De MSI denkt na over de beste manier om de collectieve dynamiek en de openheid die See U deed ontstaan in stand te houden, zowel tussen de bewoners van de site als met de buurtbewoners van de voormalige kazerne.”

Christos Doulkeridis, burgemeester van Elsene, blikt tevreden terug op dit project dat nu op zijn einde loopt: “Het tijdelijke gebruik van het kazerneterrein voor het project See U was een primeur in het Brussels Gewest. Het was bedoeld om de overgang tussen twee zeer verschillende bestemmingen in de tijd te overbruggen, maar ook ruimtelijk en stedelijk zorgde het voor een overgang door de verschillende functies van de wijk te verenigen: ontdekken, elkaar ontmoeten, zichzelf ontplooien, leren, ontroerd worden, samen bouwen aan de gemeenschap door in te zetten op vermenging om steeds meer uitwisselingen tot stand te brengen. See U luidde de ommekeer in van een afgesloten en beveiligde site naar een nieuwe wijk die voor iedereen openstaat en waar wetenschap en het delen van kennis centraal staan”. De toekomst van de site oogt volgens de Elsense burgervader al even veelbelovend: “Het project Usquare.brussels maakt dat de universiteiten nog sterker aanwezig zijn op het grondgebied van Elsene. Daar kan ik alleen maar blij om zijn. Het vertrekt resoluut vanuit een open blik op de wijk en het vermengt allerlei vormen van gebruik en verschillende doelgroepen. Dat is voor ons zeer waardevol. De omvorming van deze historisch en strategisch belangrijke locatie is een zeer mooi voorbeeld van een vernieuwende manier van samenwerken tussen verscheidene overheidsinstanties en de universiteiten, ten dienste van een inclusieve stad en van haar burgers”.

Pascal Smet, Gewestelijk Staatssecretaris voor Stedenbouw en Erfgoed, is van mening dat “Het tijdelijke gebruik heeft de plaatsen nieuw leven ingeblazen. De start van de werken biedt perspectieven en het hergebruik van de materialen versterkt het imago van een gewest waar de sloop van gebouwen wordt beperkt en waar terzelfdertijd wordt ingezet op circulariteit. Het erfgoed en het verleden respecteren en ook aan de toekomst bouwen. Dit project bewijst dat het kan. Hier wordt een nieuwe wijk gebouwd. Door op onze sterke punten – de VUB en de ULB – te steunen, zullen we deze plaats internationale uitstraling geven. ”

De renovatie van de eerste zeven gebouwen van de site door de universiteiten en de MSI (de 6 gebouwen aan de Generaal Jacqueslaan en de manege) is mogelijk gemaakt door een belangrijke Europese subsidie, aangevuld door bijkomende budgetten van de twee universiteiten en van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO) draagt 1.391.398,10 euro bij aan de verbouwing van de manege en 9.033.200 euro aan de verbouwing van de gebouwen aan de Generaal Jacqueslaan. Het EFRO steunt dit project vanwege zijn milieu-ambities, omdat dit zal leiden tot de oprichting van een onderzoekscentrum voor thema’s rond duurzame ontwikkeling, een documentatiecentrum over duurzame ontwikkeling verbonden aan het onderzoekscentrum, een instituut voor gevorderde studies naar duurzame ontwikkeling, het Brussels Institute for Advanced Studies (BIAS) en een markthal voor duurzame voeding.

De financiering van de verwijdering van de asbest in de gebouwen krijgt een tussenkomst van BELIRIS ter waarde van 137.000 euro.

Darnaast is de bijzondere aandacht voor hergebruik van bouwmaterialen en nieuwe circulaire praktijken in dit project beloond met een be.exemplary subsidie in 2019 (325.000 euro voor speciale studies en werken).

Usquare.brussels: reconversie van de voormalige Fritz Toussaintkazerne

in een open, multifunctionele wijk

De site van 3,85 hectare, die bestaat uit 22 gebouwen en een totale oppervlakte van 56.500 m², van de voormalige Fritz Toussaintkazerne in Elsene is eigendom van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, dat die begin 2018 kocht van de federale staat. Oorspronkelijk was dit een school die rijkswachters opleidde en huisvestte. De site maakt deel uit van een geheel van kazernes dat is gebouwd aan het begin van de 20ste eeuw op de as van de ‘militaire lanen’. Na de hervorming van de politie en de opheffing van de rijkswacht werden de gebouwen gebruikt door de federale politie, die er geleidelijk uit weggetrokken is.

De Brusselse gewestregering gaf de opdracht aan de Maatschappij voor Stedelijke Inrichting (MSI) om de reconversie van de oude kazerne te leiden, in nauwe samenwerking met de universiteiten VUB en ULB. Het project kreeg de naam Usquare.brussels.

De universitaire gemeenschappen van de VUB en de ULB zijn de begunstigden van meerdere belangrijke fasen van de werken: de voorzieningen van de eerste werffase (gebouwen A, A’, B, C, C’, C’’), evenals van de gebouwen F, G en L. In samenwerking met de VUB en ULB heeft de MSI een overheidsopdracht uitgeschreven voor de bouw van studentenwoningen, die bestemd zijn voor een gemengd publiek van studenten in residentie en op uitwisseling. Het geheel van deze projecten beslaat een totale oppervlakte van ongeveer 40.000 m².

De MSI is de regionale overheidsinstantie die verantwoordelijk is voor de uitvoering van grote stadsinrichtingsprojecten in Brussel. Voor Usquare.brussels coördineert het alle reconversie-operaties; het initieerde en financierde het tijdelijke project See U; begeleidt de universiteiten bij de studentenwoningen; is verantwoordelijk voor de energienetwerken; is bouwheer voor de inrichting van de openbare ruimte; en is verantwoordelijk voor de ontwikkeling van gedeelde voorzieningen, waaronder de voedselhal (gebouw M), en de buurtwinkels. ​

Aangezien het Brussels Gewest heeft besloten dat alle gezinswoningen van Usquare.brussels publiek zijn, zal de programmatie van de site worden aangevuld met de bouw van sociale en geconventioneerde woningen die de BGHM en citydev.brussels zullen bouwen in de Juliette Wytsmanstraat en Fritz Toussaintstraat.

Meer informatie: www.usquare.brussels