Villa Ter Molen | Stabroek

Woonzorgcentrum verenigt oude en eigentijdse architectuur

Zorgverlener Vulpia opende met ‘Villa ter Molen’ het tweede woonzorgcentrum op het grondgebied van Stabroek. Het gebouw onderscheidt zich van klassieke woonzorgcentra dankzij de opvallende combinatie van nieuwbouw en een bestaand, traditioneel volume.

De wooneenheden ogen stijlvol en modern.

Tot 2017 was ‘Aalmoezenier Cuypers’ het enige woonzorgcentrum in Stabroek. Dat was onvoldoende om de berekende behoefte van 168 bedden in de Antwerpse poldergemeente op te vangen. Vulpia stelde zich kandidaat om die leemte op te vullen. De villa van de lokale brouwersfamilie Vandermolen in het centrum van de gemeente bleek de meest geschikte locatie. Ze werd omstreeks 1920 opgetrokken in een eclectische stijl en werd in 2011 opgenomen in de Vlaamse inventaris van bouwkundig erfgoed.

De gerenoveerde villa en de nieuwbouw vormen een samenhangend geheel.

Authentieke karakter behouden
De opname in de ‘inventaris’ impliceert geen wettelijke bescherming voor een gebouw, maar vormt wel een signaal om het te behouden. De gemeente Stabroek drong daar trouwens sterk op aan. De portiek met zuilen en de traptoren verlenen de villa een kasteelachtig uitzicht. “Bovendien staan er in de Dorpsstraat meer villa’s in deze stijl, die dateren uit dezelfde periode. Ze geven het dorpscentrum een eigen karakter”, zegt architect Fons Mertens, die zijn kantoor ook in Stabroek vestigde.

Mertens en zijn team ontwierpen het nieuwe concept zo dat de villa en de nieuwbouw een samenhangend geheel vormen. De architecten opteerden ervoor om de vier assistentiewoningen, die op de twee verdiepingen van de villa worden ingericht, op beide niveaus te verbinden met het aanpalende woonzorgcentrum via een beglaasde passerelle. Op die manier blijven het zicht vanuit de Dorpsstraat en het authentieke karakter van de kasteelvilla behouden”, zegt architect Stijn Mertens, zoon van Fons. “Daardoor was het ook niet nodig om een lift te installeren in de villa.” Op de begane grond komt een brasserie, die niet alleen toegankelijk zal zijn voor de bewoners van het woonzorgcentrum en de assistentiewoningen, maar ook voor de omwonenden, dorstige fietsers en andere bezoekers.

De nieuwbouw herneemt de baksteen van de villa als dominant bouwmateriaal.

Villa blijft, bier is geschiedenis
De renovatie van de villa was nog aan de gang toen Vulpia het woonzorgcentrum – deels op de plaats van de gesloopte bierhal – in gebruik nam. Het is opgetrokken rond een buitenruimte die deels als tuin en deels als parkeerterrein is aangelegd. Deze parking is bestemd voor bezoekers. De medewerkers krijgen 27 parkeerplaatsen onder de nieuwbouw ter beschikking, die drie bovengrondse afdelingen omvat: twee met 21 kamers en één met zestien kamers. De keuze voor kleine afdelingen moet bijdragen aan een huiselijke atmosfeer.

Fons en Stijn Mertens, architect van vader op zoon.

“In principe moesten de werken aan beide volumes ongeveer tegelijkertijd voltooid zijn, maar de renovatie van de villa – die jarenlang grotendeels had leeggestaan –  liep veel vertraging op, onder meer door de aanwezigheid van huiszwam en boktor. Aanvankelijk moesten we het grootste deel van het oude dakgebinte behouden, maar uiteindelijk bleek het noodzakelijk om het volledig te vervangen. Indien we dit vooraf hadden kunnen beslissen, hadden we ons veel tijd en ondersteunende ingrepen kunnen besparen”, zegt Stijn Mertens.

“Nog delicater was de vaststelling dat er asbest was gebruikt bij eerdere werken aan de villa”, benadrukt Nick Brosens, projectleider bij hoofdaannemer Jos De Jongh terug. “De bouwheer had geen haast gemaakt met de asbestinventaris, zodat ook dat euvel de bouwperiode verlengde.” Een plezieriger en korter oponthoud was de vondst van een nest met een jonge kerkuil in het torentje van de villa. “We hebben meteen contact opgenomen met Natuurpunt, dat het diertje liet ophalen”, lacht Mertens.

“De moulures in de villa blijven behouden, terwijl de nieuwe, houten voordeur het uitzicht van het oorspronkelijke exemplaar krijgt. Zo behoudt de villa haar oorspronkelijk karakter, al hebben de assistentiewoningen – in tegenstelling tot de villa – geen terrassen.”

Glazen passerelles vanuit het woonzorgcentrum vormen de hoofdtoegangen tot de assistentiewoningen in de villa.

Betonplaten
Omdat de houten vloeren werden vervangen door betonplaten en omdat de oorspronkelijke muur wel anderhalve steen dik was – zij het zonder spouwmuur – metselde de aannemer nieuwe draagmuren langs de binnenkant, zodat er meteen ook een spouw tot stand kwam. “Zo konden we tevens het vereiste EPB-niveau bereiken”, aldus Brosens. “Het gebruik van snelbouw in plaats van gyproc maakte het mogelijk om de betonplaten op de nieuwe muren te leggen, een betere oplossing dan ze via de nodige inkappingen louter op de bestaande muren te laten steunen.” Als meedenkende aannemer was het De Jongh dat voorstelde om ter plaatse gegoten vloerplaten te gebruiken in plaats van een systeem met potten en balken. “Potten en balken worden veel gebruikt bij renovaties, maar ze vergen veel meer reken- en tekenwerk, manuele ingrepen en ook langere wachttijden voor de levering van het beton”, legt de projectleider uit.

Buren
De bouw van het woonzorgcentrum was eveneens een goede zaak voor de naburige Sint-Catharinaschool. Die gebruikte in het verleden al een strook grond van het villaperceel als speelplaats. Toen de villa verkocht werd aan Stabroek Home Invest, kon de school die strook zelf kopen. Een school is een prima buur voor een woonzorgcentrum. Bejaarden voelen zich goed vlak bij de levendigheid van kinderen. “Helaas slaagde de bouwheer er niet in om een overeenkomst te bereiken met de andere buur: het gemeentebestuur”, legt Fons Mertens uit. “Mocht er een gemeenschappelijke inrit en zelfs een gezamenlijke parking aangelegd zijn, dan zou het perceel een elegantere vorm gehad hebben en hadden we het gebouw ook mooier kunnen inplanten. Doordat we de nieuwbouw moesten optrekken op een vrij smal, langwerpig perceel, konden we de eentonigheid alleen breken door een aantal knikken in het gebouw aan te brengen. Op die manier kwamen er echter wel ruime beglaasde hoekzones tot stand.” 

Interne tv
De assistentiewoningen beschikken net zoals de woonzorgkamers over een afzonderlijke badkamer met schuifdeur en zijn bovendien uitgerust met een open keuken, inclusief combioven, inductiefornuis en koelkast. Sensoren sturen de automatische zonwering aan. Het informaticasysteem maakt het mogelijk om naast gewone tv-programma’s ook Vulpia-tv uit te zenden, over bijvoorbeeld de interne animatie en gastronomie.   

Tekst Koen Mortelmans     |    Beeld Mertens-Architecten
Uitgelichte afbeelding: De architectuur van de gerenoveerde villa typeert de hoofdstraat van polderdorp Stabroek.

TECHNISCHE FICHE

Bouwheer
Stabroek Home Invest (Stabroek)

Uitbater
Vulpia (Brasschaat)

Architect
Mertens-Architecten (Stabroek)

Hoofdaannemer(s) ruwbouw
Jos Dejongh (Kalmthout)