Hertog I: een hoogtepunt van duurzame stadsontwikkeling

Innovatief Innovatieve wijk luidt nieuw tijdperk in voor wonen in Leuven

De realisatie van Hertog I heeft de skyline van Leuven voorgoed hertekend. De woontoren is ontworpen door het internationaal gerenommeerd architectenbureau David Chipperfield Architects in opdracht van vastgoedontwikkelaar Resiterra NV. Als ware het een megagrote landkaartspeld geprikt op het grondplan van Leuven, markeert de toren de Hertogensite. Een nieuwe, verrassende groene en duurzame stadswijk, op wandelafstand van de Oude Markt, die alle troeven van wonen in de stad uitspeelt.

Sinds enkele jaren is er een geleidelijke mentaliteitswijziging in onze wooncultuur. Lang niet iedereen droomt nog van een afgelegen huis in een groene omgeving. De betonstop en de groeiende aandacht voor natuurbehoud, zorgen ervoor dat er steeds meer nood is aan woonruimte in binnenstedelijke gebieden. Dankzij vastgoedontwikkelaars zoals Resiterra NV, is het wooncomfort binnen de stadsmuren er enorm op vooruit gegaan. Ze creëren unieke plekken in de binnenstad, plekken met aandacht voor groen en natuur, waar wonen, natuur en cultuur versmelten tot een geheel.

Projectontwikkelaar Resiterra NV is al ruim 20 actief in Leuven. Na het realiseren van twee bruisende stadsbuurten, Janseniushof en Barbarahof, klokken ze met deze Hertogensite af op een totaal van meer dan 100.000 m² Leuvense grond die ze nieuw leven inblazen. Door zijn omvang en impact op de binnenstad, is deze site een van hun meest ambitieuze projecten ooit. Directeur Erik van Hoof: “We zijn trots op de enorme vergezichten en open ruimtes die we hier in een stedelijke context hebben weten te realiseren.”

De Hertogensite situeert zich op de voormalige campussen van de ziekenhuizen Sint-Rafaël en Sint-Pieter. Sinds een tiental jaren zijn die gradueel uitgeweken naar campus Gasthuisberg op de rand van Leuven. Daardoor ontstond pal in het centrum van Leuven een gebied van meer dan zes hectare groot dat dringend een herbestemming moest krijgen. Resiterra NV werkt er nu ondertussen een zevental jaar aan de uitvoering van een ambitieus masterplan ontwikkeld door De Gregorio & Partners en 360 Architecten. Het plan hertekende de site compleet, uiteraard wel met respect voor de waardevolle historische gebouwen op de site. Het ultieme doel was een volledige en radicale herontwikkeling van deze tot nu toe wat besloten buurt, naar een warme duurzame stadswijk met een evenwichtige mix van woonvormen en aanvullende stedelijke functies. De wijk wordt grotendeels residentieel, maar bevat ook een concertgebouw, een museum en een groot nieuw stadspark. Een belangrijke ingreep is ook het opnieuw openleggen van een arm van de Dijle die sinds de jaren zestig al is afgedekt. De totale realisatie van dit project zal vermoedelijk nog tot eind 2030 duren, maar nu is het eerste meesterstuk, Hertog I, recent opgeleverd.

Het ontwerp van de verschillende bouwprojecten op deze centrale site werd heel bewust toegewezen aan verschillende architectenbureaus. Dit met de bedoeling de nieuw opgetrokken wijk een natuurlijk en organisch gevoel te geven door schakering en differentiatie in bouwstijlen. Omdat de woontoren Hertog I een heel centrale positie inneemt in de totaliteit van het project, wees Resiterra nv een internationaal architectenbureau aan voor dit ontwerp. David Chipperfield Architects i.s.m. Bureau Bouwtechniek staan bekend ‘voor hun sobere en symbolische architectuur die innovatie en conservatie op extreem intelligente wijze combineert’ en wonnen vorige jaar nog de prestigieuze Pritzker Price voor hun hele oeuvre. De stad Leuven kan er dus prat op gaan dat dit vermaarde architectenbureau nu ook de eyecatcher van de Hertogensite heeft ontworpen.

Het canvas waarop David Chipperfield Architects i.s.m. Bureau Bouwtechniek zich konden uitleven, omvatte heel wat uitdagingen en opportuniteiten tegelijk. De opdracht omvatte een woontoren, negen rijwoningen en een schakelgebouw dat verbinding moest maken met een bestaand gebouw. De kunst bestond erin deze nieuwbouw zo harmonieus mogelijk in te bedden. Het bouwterrein bevond zich tussen twee armen van de Dijle en heel dicht geflankeerd door de restanten van een Middeleeuwse stadsomwalling, die uiteraard de nodige aandacht verdiende. In de ontwerpfase ging dan ook veel tijd en aandacht naar de relatie tussen de woningen en de oude stadswal. Het was de ambitie de kleurstelling van het nieuwbouwproject af te stemmen op de kleurschakeringen van de oude Middeleeuwse muur. Vandaar de keuze voor een witte gevelsteen. In functie van de privacy van de gezinswoningen zijn die trapsgewijs aan elkaar geschakeld, waardoor een natuurlijk entreeruimte ontstaat en hun individuele karakter wordt benadrukt. Op elke verdieping van de woontoren bevindt zich een driekamer- en een tweekamerappartement. Hoewel in het volledige ontwerp maar één soort raam wordt gebruikt -dat afhankelijk van de opening twee of drie keer wordt herhaald- is er absoluut geen sprake van eentonigheid. Ook omdat de terrassen wisselen van kant, waardoor niet alle balkons zich pal onder elkaar bevinden. Deze ingreep komt ten goede aan de privacy van de bewoners maar is ook heel bepalend voor het esthetische aspect. Door de afwisseling van volumes en uitsparingen kreeg het ontwerp een duidelijke articulatie en ritmiek.

Het is evident dat zo’n toekomstgerichte stadswijk ook volledig inhaakt op het klimaatneutrale beleid. Hiervoor was de firma Resiterra niet aan zijn proefstuk toe. De Hertogensite is uitgerust met dezelfde innovatieve techniek die ze eerder hadden toegepast op de site Janseniushof.

Alle gebouwen op de Hertogensite zijn ondergronds verbonden met een geothermisch net. Geothermie gebruikt de bodem als seizoenale batterij.  Verspreid over het terrein zijn hiervoor een 300-tal boringen gedaan van 150 meter diepte. Op die diepte is er een constante temperatuur van om en bij de 15°C. Doorheen die boorgaten loopt een netwerk van BEO-lussen met dubbele collectorleidingen, die alle gebouwen op de site met elkaar verbinden. Via een thermodynamisch proces verwarmen warmtepompen het water in die leidingen tot ongeveer 35°C, de perfecte temperatuur voor vloerverwarming. Gebruikers kunnen zo onafhankelijk van elkaar hun woning verwarmen of koelen. Geothermie wordt ook al elders toegepast, maar een netwerk van deze schaal, waar een 500-tal wooneenheden op zijn aangesloten, is toch vrij uniek.

Zo vlakbij het centrum van Leuven, op een historische plek waar in het verleden de zorg was gehuisvest, situeert zich nu een nieuw stadskwartier waarin net het ‘ontzorgen’ van de toekomstige inwoners centraal staat. De woontoren Hertog I beantwoordde blijkbaar perfect aan de woonnood in Leuven. Alle woningen en appartementen zijn er ondertussen verkocht. Heel wat jonge gezinnen en vijftigplussers nemen er binnenkort hun intrek. Zoveel nieuw leven vlak bij het hart van Leuven, het zal de stad ongetwijfeld doen heropleven.     

TECHNISCHE FICHE

Bouwheer Resiterra NV (Leuven)
Architect David Chipperfield Architects (Londen) ism Bureau 
Bouwtechniek (Antwerpen)
Hoofdaannemer(s) Bouwonderneming Vandebos NV (Alken)