Circulariteit is het nieuwe bouwevangelie, maar het is in deze pioniersjaren (nog) geen sinecure om het praktisch haalbaar en economisch voordelig te maken. Gelukkig zijn er nuttige digitale tools voorhanden die de transitie naar een circulaire bouwpraktijk ondersteunen en faciliteren. In aflevering 42 van de Architectura Podcast vertellen Joeri Beneens (Beneens bouw en interieur), Véronique Orens (Yugening Architects) en Johan Klaps (Madaster Belgium) welke softwaretoepassingen in dit verband een meerwaarde kunnen bieden. 

Is doorgedreven digitalisatie een essentiële voorwaarde voor circulair bouwen? Niet noodzakelijk, maar het is wel een belangrijke ondersteunende factor, klinkt het unisono. “De enige weg vooruit is om alle bouw- en materiaalgegevens bij te houden, met elkaar in verband te brengen en daar lessen uit te trekken”, benadrukt Johan Klaps. Véronique Orens sluit zich daar volledig bij aan: “Circulair denken is per definitie langetermijndenken, want als een gebouw echt circulair wil zijn, moet het binnen twee- of driehonderd jaar ook nog kunnen dienen. Dus dan moeten we als bouwactoren ook willen meegaan met onze tijd. Bij klassieke renovatieprojecten hebben we vaak geen of onvoldoende zicht op de gebruikte materialen, de draagconstructie, de opbouw … Digitale tools kunnen hierbij helpen én kunnen ons bovendien behoeden voor greenwashing, met name door materialen en systemen te vergelijken aan de hand van objectieve gegevens.”

BIM and beyond

Een digitale tool die intussen goed is ingeburgerd in het hedendaagse bouwwezen is BIM. Al is 3D-modellering zeker geen eindpunt, benadrukt Véronique Orens. “Wie weet hebben we binnenkort de mond vol van BAIM: Building Artificial Intelligence Modeling, waarbij drones een gebouw scannen en projecteren naar de Metaverse? Het is moeilijk te voorspellen wat de volgende stap gaat zijn, maar de digitale evolutie zou aanleiding kunnen geven tot een maatschappelijke revolutie die we vandaag nog niet ten volle kunnen bevatten. In het verleden waren de bovenverdiepingen van New Yorkse gebouwen het goedkoopst, tot de lift werd uitgevonden. Dit gaf aanleiding tot een volledig nieuwe dynamiek, waarbij de skyline van alle wereldsteden voorgoed veranderd is. Het is echter nog koffiedik kijken hoe BIM en consorten de skyline van de bouwwereld zullen veranderen.” 

Materiaal- en gebouwpaspoorten

Joeri Beneens onderstreept dat er nog heel wat add-ons en uitbreidingen mogelijk zijn om de actieradius van BIM verder te verbreden. “Zo hebben wij zelf BIM-Integrum ontwikkeld om het BIM-model ook te kunnen blijven gebruiken eens een gebouw klaar is. Op die manier zijn we tot een ‘paspoort’ gekomen met alle materialen die erin vervat zitten (inclusief technische fiches, hun manier van monteren en demonteren …) en een soort circulariteitsscore, niet enkel van het gebouw in het algemeen, maar ook van elk onderdeel van de schil. Ieder bouwmateriaal krijgt een unieke NFC-tag, zodat ze over de jaren en projecten heen gevolgd kunnen worden.” Er bestaan verschillende softwares om dergelijke materiaal- en gebouwpaspoorten te kunnen opmaken. “Het is een beetje zoeken, net zoals er vroeger verschillende systemen van videorecorders waren. Productspecifieke informatie, EPD’s, gegevens over de waardering van materialen (in mijn ogen de écht grote revolutie in de toekomst) …: de uitdaging schuilt vooral in het verzamelen van alle data, want technisch gezien staat alles op punt”, weet Johan Klaps.

Ecologie versus economie

Zijn materiaal- en gebouwpaspoorten een must voor circulair bouwen? “Jazeker”, antwoordt Johan Klaps resoluut. “Je moet weten wat waar zit, wat de samenstelling ervan is, wat je er nog mee kan doen, hoe je het uit een gebouw kan halen, wat de CO₂-impact is geweest bij plaatsing … Je moet materialen met andere woorden een identiteit geven, want dat is belangrijk als je later moet kiezen tussen een nieuwe of herbruikbare variant. Zo’n paspoort is cruciaal om het circulair potentieel te kunnen benutten en de restwaarde te kunnen inschatten.” Het economische plaatje moet eveneens kloppen om circulair bouwen ingang te doen vinden, besluit Véronique Orens: “Je zou denken dat economie en ecologie hand in hand gaan, maar dat is in de praktijk niet zo evident. Ik denk dat het opportuun is dat er straks een nieuwe digitale tool wordt uitgevonden om het voor particulieren allemaal betaalbaar te houden. Het is dankzij de digitalisatie van gebouwen dat ecologie meer en meer economie wordt en andersom. Op het moment dat circulair bouwen geld in het laatje brengt: dan zijn we er!”

Benieuwd naar meer? Luister dan de volledige aflevering van deze Architectura Podcast via www.architectura.be/podcasts of gekende podcastkanalen zoals Spotify, Apple podcasts, Buzzsprout en Google podcasts.