De Brusselse Woning Archives - Bouwen aan Vlaanderen

Sociale huisvestingsmaatschappij De Brusselse Woning heeft haar wooncomplex Huidevetters-Wasserij een grondige opknapbeurt gegeven. Tegelijk liet ze ook het binnenplein, dat dit complex deelt met andere gebouwen van de woonmaatschappij, in een nieuw kleedje steken.

De oude trapzalen van het gebouw zijn verdwenen. “Ze belemmerden de nieuwe organisatie in de appartementen en waren op verschillende plaatsen overbodig. Vandaag zijn de appartementen bereikbaar via twee open trapzalen. De eerste is ingeplant in het gebouw, de tweede plaatsten we buiten”, zegt architecte Gaëlle Cnop. “Deze nieuwe trapzalen zijn interessant met het oog op energiebesparing. Door hun openheid worden ze op een natuurlijke wijze geventileerd en verlicht.”

De Brusselse Woning geeft woonkwaliteit nieuwe dimensie

Zo zag de achtergevel eruit voor de werken.
(Beeld: Floré)

Meer woonruimte

Loopbruggen op de derde en de nieuw opgetrokken vierde verdieping verbinden beide trapzalen met elkaar. “Verschillende insnijdingen herverdelen het oorspronkelijk massieve gebouw in kleinere volumes, om zo meer licht te kunnen laten binnendringen. Hierdoor ontstaan er knusse tussenruimtes en terrassen.”

Oorspronkelijk bood het complex plaats aan 32 sociale appartementen. Ondanks het grotere volume telt het gerenoveerde gebouw er slechts 23. Dit betekent dat de huurders nu meer woonruimte hebben. Elk appartement beschikt voortaan over een speelruimte voor de kinderen. Die kunnen zich ook uitleven op een loopcircuit rond een centrale ‘box.’ Deze herbergt alle functionele ruimtes, die geen natuurlijke verlichting nodig hebben, zoals de badkamer en een berging. De doorstroomappartementen zijn zowel gericht op het binnenpark als op de straat.

Zicht op de straatgevel.

Pragmatische organisatie

“In het ontwerp en bij de verdeling van de verschillende appartementstypes hielden we rekening met een pragmatische organisatie – lees: het boven elkaar plaatsen van gelijkaardige functies – om de knooppunten en technische kokers zeer rationeel te houden. De economische haalbaarheid en het eenvoudige technische onderhoud zijn voor een sociale huisvestingsmaatschappij een prioriteit. We hebben ook dezelfde appartementstypes boven elkaar geplaatst om op elke verdieping een gemengde typologie van appartementen te verkrijgen.”

Het binnenplein, vroeger vooral een parkeerzone, is nu een semipublieke groenzone. Het is overdag vrij toegankelijk, maar wordt ‘s avonds afgesloten, zodat alleen de bewoners er dan nog op kunnen. “De enige manier om dit plein te laten herleven was door het rechtstreeks te betrekken bij het gebouw. Daarom zijn de voormalige anonieme achtergevels ontworpen als voorgevels”, zegt
architecte Gaëlle Cnop.

Een samenspel van vijf plantenbakken – voor halfhoge beplanting – in het midden van het park zorgt voor wat dynamiek en reliëf. Houten banken volgen de belijning van de betonnen plantenbakken en brengen zo intiemere zones tot stand. Tafels moeten de sociale interactie bevorderen. De beplanting, de privéterrassen en de uitgekiende hellingen bufferen de appartementen op de begane grond van de publieke ruimte.

Verrassingen

“De renovatie was te ingrijpend om ze te kunnen uitvoeren terwijl de bewoners er bleven wonen”, blikt projectleider Wouter Vangeel van hoofdaannemer Floré terug. “We stonden ook in voor de sloopwerken. Dat leverde enkele verrassingen op. Zo bleken de oude vloeren uit terracottawelfsels te bestaan. Vandaag mag je die niet meer gebruiken vanwege hun beperkte draagkracht. Om die reden zagen we ons genoodzaakt om eerst het hele gebouw op te schoren en vervolgens de dakplaat en de vloerplaten van boven naar onder te verstevigen en waar nodig te vernieuwen.”

De voor- en achtergevels zijn integraal gemoderniseerd. Vroeger bestonden ze uit baksteen-
metselwerk, afgewerkt met prefab gevelplaten. De nieuwe, volgens de huidige normen geïsoleerde gevelafwerking bestaat deels uit pleister, deels uit keramische tegels. Vooral de begane grond en de inpandige terrassen zijn afgewerkt met tegels – de meest slijtvaste oplossing. De extra verdieping is dan weer overwegend bepleisterd.”

Voor die extra verdieping en de nieuwe binnenwanden in het bestaande gebouw gebruikte Floré cellenbeton. “Omdat het een erg licht materiaal is. Voor de bovenste dakplaat hebben we eveneens cellenbeton gebruikt, een specifiek product van dezelfde fabrikant. Het draagt een extensief groendak.”

Gevel isoleren

De gevel voor aanvang van de renovatiewerken.

“Onze opdracht bestond erin de gevelbekleding, het aluminium buitenschrijnwerk, het dak en het ventilatiesysteem van beide gebouwen te vernieuwen”, zegt Wouter Vangeel, projectleider bij hoofdaannemer Floré. “We moesten de isolatie van de buitenschil performanter maken, zodat de gebouwen voortaan voldoen aan de huidige isolatienormen.” Los van deze werken kregen Broek en Ommegang tevens een nieuwe stookplaats, die ze voortaan delen met het Meiboomcomplex. Ook daardoor verloopt het verwarmingsproces zuiniger en efficiënter. Voor de bewoners brengt dit bovendien een welgekomen daling van de huurlasten met zich mee.

Toestand van het dak voor de renovatiewerken.

De bouwvakkers van Floré brachten verschillende soorten gevelisolatie aan. “We kunnen niet spreken van een nieuwe isolatie, want eigenlijk was de gevel helemaal niet geïsoleerd”, legt Vangeel uit. “Op de meeste gevelvlakken brachten we een 20 cm dikke laag EPS aan, die we daarna bepleisterden. Op straatniveau gebruikten we resolschuim (PF-isolatie), afgedekt met platen in blauwe hardsteen. Die fungeren als een soort plint. Langs de straatkant hebben we de gevel verder geïsoleerd met 20 cm PIR en bekleed met keramische tegelpannen. Dat was een puur esthetische keuze van de architect.”

Terrassen en ventilatie

De huurders van De Brusselse Woning zitten er intussen – de werken zijn begin februari beëindigd – niet alleen warmer en goedkoper bij, maar ook ruimer. Floré heeft de bestaande terrassen mee ingekapseld in de nieuwe buitenschil, zodat ze nu deel uitmaken van de woningen. “Daardoor zijn de keukens een stuk groter. Deze aanpak liet ons ook toe om extra ventilatiekanalen aan te brengen langs de vroegere buitenkant. De ruimte rond die kanalen fungeert als muurkast.”

Tests wezen uit dat de ventilatie niet overal de verwachte debieten opleverde. “De oorzaak daarvan bleken luchtlekken in de oude kanalen te zijn. We hebben dit probleem opgelost door in de oude kanalen ‘liners’ aan te brengen – kousen in kunststof, als het ware. Die zijn flexibel bij het inbrengen, worden vervolgens opgeblazen en harden daarna uit.”

De winst aan woonoppervlakte is nettowinst, want de verdwenen terrassen zijn vervangen door nieuwe terrassen aan de andere kant van de gebouwen. “We hebben tegen de bestaande constructies een terrastoren opgetrokken: een stalen structuur, afgewerkt met trekmetaal.” De individuele terrassen tussen de stalen kolommen zijn 5,60 meter lang en 1,30 meter breed. “Om het ontstaan van koudebruggen te voorkomen, hebben we de betonnen terrassen bij hun verankering tot 5 cm diep in het isolatiepakket aangebracht, zodat er nog 15cm isolatie overbleef.”

Afspraken

Floré voerde de werken uit zonder dat de bewoners een tijdelijke andere woonst moesten zoeken. “Dit vereiste wel scherpe en duidelijke afspraken en een optimale bundeling van bepaalde taken. Onze collega die deze afspraken maakte, had geen gemakkelijke taak. In deze sociale woonomgeving begrijpt slechts een kleine minderheid van de mensen Nederlands, en zelfs hun kennis van het Frans is beperkt. Bovendien moest hij rekening houden met bepaalde religieuze geplogenheden.”

Tagarchief: De Brusselse Woning

Huidevetters-Wasserij, Brussel | De Brusselse Woning geeft woonkwaliteit nieuwe dimensie