Gare Maritime, Brussel | Overdekte stad met 11.000 kubieke meter hout

Dit project is in vele opzichten een schoolvoorbeeld van hedendaagse Europese architectuur. Niet in het minst door het duurzame karakter van het complex. Wij kregen een exclusieve rondleiding.

Ooit was dit het grootste station van Europa. De treinen kwamen aan in de imposante hallen en aan de zijgevels stopten vrachtwagens om de goederen verder te transporteren. Het oorspronkelijke gebouw, dat dateert uit 1907, is intussen getransformeerd naar een stad binnen onze hoofdstad, waarin alle functies door elkaar lopen. In de zeven hallen – goed voor een oppervlakte van drie voetbalvelden – zijn twaalf paviljoenen gecreëerd. Er is plaats voor een open, publieke ruimte met boulevards, steegjes, planten en bomen, kantoren, showrooms en handelszaken. 

Tijdens de renovatie werd maximaal rekening gehouden met de historische elementen. Volgens architect Willem Jan Neutelings ‘een cadeau’ voor het ontwerp. In die oude bogen en portalen zijn op zestien plaatsen toegangen naar Gare Maritime en de rest van de stad voorzien. De Nederlandse architect wilde een doorwaadbare stad creëren, die openstaat voor haar omgeving. “Neutelings haalt de Ramblas in Barcelona graag aan als voorbeeld. Dankzij de gebruikte technieken en materialen bevind je je ook in dat gemoedelijke, mediterrane klimaat. Het is er in de winter vijf graden warmer en in de zomer tien graden koeler dan buiten”, vertelt Filip Focquet, projectleider bij aannemer MBG.

Gare Maritime is niet alleen een knap staaltje architectuur, maar profileert zich ook op bouw-technisch vlak als een Europees referentieproject. Zo is het gebouw volledig zelfvoorzienend op het vlak van energie. “Enerzijds door het gebruik van geothermie, anderzijds door de zonnepanelen die zijn verwerkt in de gevel”, licht Filip Focquet toe. “Ecologie is de rode draad doorheen het gebouw. In een eerste fase hebben we de bestaande elementen gerenoveerd. De staalstructuur werd hersteld waar nodig en helemaal opnieuw behandeld. De dakstructuur bestaat uit een houten framework, dat in samenwerking met studiebureau Ney & Partners lat per lat gecontroleerd werd.”

Ook in de tweede fase van het project komt het ecologische aspect naar boven. De twaalf inbouwvolumes zijn namelijk volledig opgetrokken in massiefhoutbouw, met onder andere gelamelleerd hout en Cross Laminated Timber (CLT). Ze worden afgesloten door de dakstructuur. Filip Focquet: “CLT was enerzijds nodig om de last op de funderingen te beperken. We konden er namelijk niet zomaar met eender welke machines binnenrijden. Anderzijds zette het ook de ecologische visie van de architect en de bouwheer kracht bij. Door te
kiezen voor hout recycleerden we maar liefst 11,8 ton CO₂. Studies tonen aan dat we bij een keuze voor beton 5,9 ton extra CO₂ hadden geproduceerd.”

Een even indrukwekkend cijfer is de 11.000 kubieke meter hout die in het gebouw is verwerkt. Het grootste volume ooit voor een Europees bouw-project. De binnengevels en balustrades zijn op het gelijkvloers en de eerste verdieping afgewerkt met Europese witte eik, geleverd door WEBO. Die balustrades vormden een uitdaging door hun lengte: een ononderbroken stramien van 2,65 kilometer lang. Van de tweede verdieping tot de dakstructuur werd gewerkt met stalen vliesgevels van Lootens Line.

Technische uitdagingen waren er dus genoeg. En net in dergelijke situaties komen de sterkte en ervaring van MBG tot hun recht. “MBG zet volop in op innovatie in onze systemen en processen. Denk aan de toepassing van het leanprincipe, waardoor we de strakke deadlines van dit project haalden. Maar ook op het vlak van technologie”, duidt Filip Focquet. “Onmisbaar voor Gare Maritime was het gebruik van de BIM-methodologie. Het was cruciaal voor een goede coördinatie van de verschillende betrokken partijen, maar ook voor de uitvoering. Zoals voor de balustrades in Europese witte eik. Zonder BIM had dat er heel anders uitgezien. Wanneer je hout gebruikt, komt daar heel wat rekenwerk bij kijken en moet alles vastgelegd worden, liefst al in de ontwerpfase en in samenspraak met de onderaannemers technieken.”

Na de voltooiing van dit project springen voor Filip Focquet drie zaken in het oog: “Eerst en vooral de intense, geslaagde samenwerking tussen MBG, de architecten, de klant en de onderaannemers. Daarnaast ook de strakke planning, die steeds werd gerespecteerd. Die 11.000 kubieke meter hout hebben we op minder dan een jaar verzet. En tot slot: het hout en hoe dat samenkwam met alle technieken. Er wordt meer en meer ingezet op het duurzame gebruik van natuurlijke grondstoffen. Dit project pioniert bovendien als het grootste houten kantorencomplex van Europa en is een goed voorbeeld voor de vele design- en technische mogelijkheden die hout te bieden heeft. We zijn als aannemer dan ook tevreden met deze mooie referentie en de bijkomende specialiteiten.”   

TECHNISCHE FICHE

Bouwheer
Extensa (Brussel)

Architect
Neutelings Riedijk Architects (Rotterdam) en Bureau Bouwtechniek (Antwerpen)

Hoofdaannemer(s)
MBG (Wilrijk)