Representatie

Het jaar 2023 heeft talloze veranderingen met zich meegebracht, waaronder mijn verhuizing van Antwerpen naar Amsterdam. Ondertussen werk ik in een internationaal kantoor, waar ik dagelijks met meer dan vijftig verschillende nationaliteiten samenwerk, maar geen van mijn collega’s lijkt op mij.

Ik ben er inmiddels aan gewend, aangezien ik gedurende mijn hele carrière slechts één collega heb gehad met zwart-Afrikaanse roots. Maar dit gevoel van er niet bij te horen is niet nieuw voor mij; ik heb geleerd ermee te leven.

Ik ben opgegroeid in Frankrijk, waar ik architectuur heb gestudeerd. Toen ik in aanraking kwam met iconen van de architectuur zoals Le Corbusier, Oscar Niemeyer of Mies van der Rohe, werd het mij duidelijk dat ik niet voldeed aan het stereotype van wat een architect is: een witte man.

Dat vreemde gevoel kwam toen ook al naar boven, maar destijds kon ik dat ongemak amper voelen, want ik begreep het nog niet. Ik moest wachten tot 2022 en de aankondiging van de nieuwe winnaar van de Pritzker Prize – Diébédo Francis Kéré – om dat gevoel onder woorden te kunnen brengen.

“Diébédo Francis Kéré became the first African and first Black architect to win the Pritzker Architecture Prize”, kon ik in een online artikel lezen. Er viel een last van mijn schouders. Dit gevoel van er niet bij te horen had nu een duidelijke oorzaak: een gebrek aan representatie. Voor het eerst zag ik een man met vergelijkbare lichamelijke/fysieke kenmerken die zojuist de hoogste prijs in de architectuurwereld had gewonnen. Ik was blij.

Deze revelatie had een sneeuwbaleffect tot gevolg. Ik dook voor de eerste keer in mijn leven in de niet-westerse architectuur, meer bepaald in de West-Afrikaanse architectuur, waar mijn vader vandaan komt. Ik ontdekte een fascinerende wereld waar de grenzen tussen taal, stedenbouw en familie vervagen. Waar duurzaamheid en circulariteit dagelijkse kost zijn, zonder dat er subsidies of wetten voor nodig zijn. Waar bij het bouwen van complexe vormen geen ingewikkelde scripts of software komen kijken. Kortom: een rijke en inspirerende wereld waarover ik geen les heb gehad, maar een wereld die veel dichter bij mij en mijn idealen staat en waar mensen vooral ook op mij lijken.

De invloed van de westerse cultuur op de hele wereld kan niet meer worden ontkend. Ze heeft en blijft nog steeds haar stempel drukken op de identiteit van alle mensen die ermee in aanraking komen, waaronder ik. Maar het verheerlijken van westerse ideologieën in onze landen (en in onze scholen), evenals het opleggen ervan aan niet-westerse landen, bestendigt een systeem van dominantie en controle. Ook hier.

Zou architectuur een uitzondering zijn? Ik laat het aan jou over om daar een antwoord op te geven. Maar één ding weet ik nu zeker: ik hoor erbij.  

Eyukewe Dogo
senior architect bij UNStudio in Amsterdam en lid van de raad van bestuur van het Vlaams Architectuurinstituut.

De Pen wordt doorgegeven aan Sofie De Caigny, directeur van het Vlaams Architectuurinstituut en gastprofessor Architectuurkritiek aan de Faculteit Ontwerpwetenschappen van de Universiteit Antwerpen.