Vooruitstrevende vzw viert dertigste verjaardag met circulaire nieuwbouw

Vzw de Biehal zet zich al drie decennia in voor personen die moeite hebben om een job te vinden op de reguliere arbeidsmarkt. Om zijn activiteiten de komende jaren verder te kunnen ontplooien, liet het veelzijdige maatwerkbedrijf een circulaire nieuwbouw optrekken. Het zeshoekige volume combineert verschillende functies en vormt met zijn fraaie uiterlijk het nieuwe gezicht van de toekomstige zorgboulevard op de Meysterbergen-site. Dat het gebouw quasi volledig uit hout bestaat en zowel vrij opdeelbaar als demonteerbaar is, past perfect bij de nadrukkelijke focus op sociale en duurzame tewerkstelling. 

2023 is een feestjaar voor de Biehal. Wat in 1993 begon als een opleidingsproject voor laaggeschoolde werkzoekenden – inclusief de opening van een eerste kringloopwinkel – is doorheen de jaren uitgegroeid tot een veelzijdig maatwerkbedrijf met meer dan 250 werknemers, die zich toespitsen op allerlei activiteiten: groenonderhoud, horecadiensten, kringloopeconomie, verhuizingen, zorg- en huishoudklussen … De Biehal is inmiddels een vaste waarde in Noord-Limburg en de Antwerpse Kempen, waar het nauw samenwerkt met andere bedrijven, organisaties en lokale besturen. 

Het recentste hoofdstuk van dit bijzondere succesverhaal is het pas opgeleverde nieuwbouwproject in Lommel, dat plaats biedt aan Kringstore Lommel, Grand Café De Biehal (met broodjesbar), het tweede filiaal van het strijk- en wasatelier en de kantoren van de administratieve diensten. Deze nieuwe vestiging bevindt zich op de plaats van het oude ziekenhuis in Lommel – op de hoek van de Kliniekstraat en de Stationsstraat – en vervangt sinds het najaar van 2022 de voormalige uitvalsbasis op de Balendijk.

De keuze voor de Meysterbergen-site is allerminst toeval. De vele toekomst- en samenwerkingsmogelijkheden voor organisaties met een sociale insteek gaven de doorslag. Ook bij het selecteren van bouwpartners en leveranciers ging de vzw niet over één nacht ijs. Zo is het ontwerp van de hand van DAM architecten, dat voortbouwde op een masterplan voor de achterliggende (zorg)site. 

“We zijn uitgekomen bij een zeshoek, bij wijze van compromis tussen het schuine verloop van de omliggende straten en de orthogonale inplanting van de toekomstige bebouwing op de site”, vertelt Ken Dupont, architect-zaakvoerder bij DAM architecten. “Bovendien mocht het gerust een markant uithangbord worden. We wilden bijgevolg geen klassiek langwerpig gebouw met een voor- en achterkant, maar een alzijdig volume waarin de verschillende functies maximaal tot hun recht komen. De kringwinkel is aan de straatzijde gepositioneerd, terwijl het Grand Café op de aanpalende zorgboulevard geënt is. De kantoren en de was- en strijkdienst bevinden zich dan weer op het verdiepingsniveau. De zeshoekige vorm onderstreept het open en transparante karakter van de Biehal en etaleert de grote variatie aan activiteiten.” 

DAM architecten is gespecialiseerd in circulair en ecologisch bouwen. Het maatschappelijk geëngageerde bureau kon zijn expertise optimaal benutten in dit project. “We hebben de raad van bestuur van de Biehal kunnen overtuigen van de meerwaarde van een demonteerbare houtconstructie, die goed is voor een totale CO₂-reductie van 168 ton. Zo proberen we de wereld op een regeneratieve manier beter en duurzamer te maken.”

“Bovendien is het pand vrij opdeelbaar, aangezien de meeste binnenwanden niet-dragend zijn. Mits aanpassing van de technieken, die grotendeels in het zicht bleven en dus vlot bereikbaar zijn, kan het gebouw relatief makkelijk een andere bestemming krijgen. Als blijkt dat het Grand Café niet goed draait, kan de kringwinkel bijvoorbeeld uitgebreid worden. Of omgekeerd. Met dit gebouw kan de vzw letterlijk en figuurlijk alle kanten uit, naargelang de bestaande of nieuwe noden. De constructie zal haar initiële functie(s) altijd overleven en ook na haar eerste levensfase(s) haar waarde behouden. Voor de omgevingsaanleg bundelden we de krachten met landschapsbureau Biotoop. Het achterliggende groen wordt doorgetrokken naar de voorzijde van de site, onder meer via de realisatie van een bloemenweide.”  

Een zeshoekig circulair gebouw ontwerpen is één zaak, het effectief bouwen een ander paar mouwen. De ambitieuze architecturale plannen werden in de praktijk gebracht door Beneens Bouw en Interieur, dat ook al een handvol andere circulaire projecten op zijn palmares heeft staan, waaronder ’t Centrum van Kamp C in Westerlo. “We hebben zo veel mogelijk naar repetitiviteit gezocht in de constructie. Op de prefabbetonnen funderingsvoeten en de polierbetonvloer na is het gebouw volledig demonteerbaar dankzij omkeerbare verbindingen”, legt zaakvoerder Joeri Beneens uit. 

“De kolommen en balken bestaan uit gelijmd gelamelleerd dennenhout, de vloerplaten en buitenwanden uit CLT en de dakplaten uit FJI-liggers van 30 cm hoog met ingeblazen cellulose-isolatie. De houten ruwbouwstructuur fungeert meteen ook als afwerking. De gevels zijn geïsoleerd met rotswol om aan de brandnormen te voldoen en bekleed met Thermowood, die afwisselend horizontaal en verticaal geplaatst is. In combinatie met de ruime glaspartijen resulteert dat in een strak geheel met een warme uitstraling.”

Hoewel Beneens al heel wat ervaring had met (circulaire) houtbouw, werd het toch geconfronteerd met enkele specifieke uitdagingen. “De zeshoekige vorm maakte het soms moeilijk. De balken kwamen telkens in een hoek aan, dus het was niet altijd eenvoudig om ze aan de kolommen te bevestigen”, geeft projectleider Simon Veraghtert aan. “Voorts lag het zwaartepunt van dit project hoofdzakelijk in de voorbereidingsfase. Alle uitsparingen voor de technische voorzieningen moesten reeds geïntegreerd worden in het digitaal ontwerp. Vandaar dat onze BIM-afdeling het voortouw nam en alle informatie bundelde in één model, zodat alles op voorhand op punt stond. De eerste zes maanden waren behoorlijk intensief, maar zodra alles in productie was, ging het erg snel. De uitvoeringsfase nam uiteindelijk slechts elf maanden in beslag. Best indrukwekkend voor een gebouw met twee verdiepingen en een totale vloeroppervlakte van 1800 m² …” 

Ook voor DAM architecten is de balans zeer positief. “De samenwerking met de bouwheer en de andere partijen van het bouwteam is onwaarschijnlijk vlot verlopen”, benadrukt Ken Dupont. “We mogen terugblikken op een project waarin we onze ontwerpstrategieën en -filosofieën voor 99 % hebben kunnen implementeren. Dat we net als Beneens heel wat welgemeende complimenten kregen tijdens de officiële opening bewijst dat we toch iets bijzonders neergezet hebben!”