Platform voor de bouw
De eerste gevangenis van Dendermonde werd gebouwd tussen 1861 en 1863 en behoorde tot de bekende Ducpétiaux-inrichtingen. Het was een stervormig gebouw waarvan de celcapaciteit verdeeld was over drie vleugels. Oorspronkelijk telde de inrichting 169 cellen. Ze maakte twee renovatieperiodes door: een eerste in 1950-1951 en een tweede tussen 1964 en 1970. Helaas kwam de gevangenis af en toe in het nieuws door stakingen wegens overbevolking en belabberde leefomstandigheden. Een grondige herziening van het arrest- en strafhuis drong zich op …
De realisatie van een nieuwe gevangenis in Dendermonde maakte deel uit van het eerste Masterplan ‘Detentie en internering in humane omstandigheden’. Dat werd opgesteld om de overbevolking in de Belgische gevangenissen tegen te gaan en de leef- en werkomstandigheden te verbeteren. Dit eerste Masterplan werd al in 2008 goedgekeurd door de federale Ministerraad, maar door verschillende juridische procedures liep het project voor de nieuwe gevangenis van Dendermonde vele jaren vertraging op. De werken gingen uiteindelijk van start in augustus 2020 en werden eind oktober 2022 voltooid. Het nieuwe complex biedt plaats aan 444 gedetineerden en voorziet in een duurzame, moderne en humane detentie.
De gevangenis werd gerealiseerd via een DBFM-procedure. Regie der Gebouwen fungeerde als opdrachtgever en vormde samen met de toekomstige gebruiker – FOD Justitie – de publieke tak van het bouwteam. De gevangenis werd gerealiseerd door het consortium ‘Poort van Dendermonde’, dat het gebouw gedurende 25 jaar ter beschikking stelt aan de federale staat, die hiervoor een jaarlijkse beschikbaarheidsvergoeding betaalt. Nadien neemt de federale staat de gevangenis over.
Peter Malfait, projectdirecteur bij BAM Interbuild: “Onze betrokkenheid is gestart bij de openbare aanbesteding die door de overheid was uitgeschreven voor het bouwen van vier gevangenissen. Daarbij werden in juni 2011 twee gevangenissen gegund aan ons consortium, namelijk de gevangenis van Beveren en de gevangenis van Dendermonde. Door vergunningsperikelen kon in 2012 enkel met de gevangenis van Beveren gestart worden. En toen we finaal konden starten in Dendermonde, zaten we in volle coronacrisis. Allerminst evident om te managen en te anticiperen. Toch zijn we er met het volledige bouwteam in geslaagd om deze werken zonder enige vertraging uit te voeren, en dat met een ongeziene afwerkingsgraad voor dit type gebouw.”
Hermen Achten, projectarchitect bij Jaspers-Eyers Architects: “Reeds tijdens de selectiefase hebben we ons team op punt gesteld. Het gezamenlijke projectmanagement stroomlijnde de communicatie tussen opdrachtgever, ontwerpers en bouwers, waardoor beslissingen sneller werden genomen. Er werd een geïntegreerd team samengesteld dat gericht was op efficiëntie en innovatie. Van bij het prille begin werden alle betrokken partijen verzameld tijdens diverse workshops. Het ontstaan van een ontwerp is een cyclisch gegeven, waarbij vanuit enkele grote uitgangspunten en randvoorwaarden steeds verder in detail gewerkt wordt. Door het feit dat ontwerpbeslissingen steeds direct afgetoetst werden door de aannemer-partner – zowel naar uitvoering als naar budget – konden deze beslissingen steeds gericht en snel genomen worden.”
Het consortium ‘Poort van Dendermonde’ bestaat uit verschillende partijen. Invesis (voorheen BAM PPP), Belfius Bank NV/SA, AG Insurance NV/SA en Nationale-Nederlanden Levensverzekering Maatschappij NV stonden in voor de financiering. BEEL Architecten, Jaspers-Eyers Architects, Archivolt Architecten en landschapsarchitect Ontwerpbureau Pauwels waren verantwoordelijk voor de architectuur. VK architects+engineers en Halmos Adviseurs fungeerden als studiebureaus. BAM Interbuild en Cegelec namen de bouw van de nieuwe gevangenis op zich. Het onderhoud en de facilitaire dienstverlening is in handen van BAM fm, VINCI Facilities en Compass.
“Zowel tijdens het ontwerpproces als tijdens de realisatie van de gevangenis werkte iedereen voor één gemeenschappelijk projectdoel. Namelijk het realiseren van het best mogelijke project volgens een duidelijk omschreven programma, waarbij elke partij zijn expertise kon aanwenden in teamverband. Het transparant delen van informatie stimuleerde de open communicatie tussen projectleden. Dit verbeterde de algemene kwaliteit en zorgde voor een efficiënte én correcte voltooiing van het project”, legt Hermen Achten uit.
Johanna Van Hoylandt, projectmanager bij Regie der Gebouwen: “Deze gevangenis is nog volgens het Ducpétiaux-principe gebouwd, waarbij centraal toezicht wordt voorzien op de cellenvleugels. Maar het concept is erop gericht om de omstandigheden voor zowel de gedetineerden als het gevangenispersoneel te verbeteren. Het is een overzichtelijke site met een heldere structuur. De circulatieruimtes zijn breed en comfortabel, zodat ze fungeren als een volwaardige belevingsruimte. De creatie van patio’s zorgt voor een goede lichtinval en een aangenaam uitzicht.”
“Anders dan bij klassieke gevangenissen zijn er geen tralies geïnstalleerd aan de celramen, wat een ruimer en humaner gevoel geeft. Er zijn een- en tweepersoonscellen ingericht, die allemaal over een eigen sanitaire ruimte beschikken. Per cellenvleugel beschikken de gedetineerden ook over een ontspanningslokaal, een fitness, activiteitslokalen en enkele leslokalen, terwijl in andere bouwdelen een sporthal en beroepsopleidingslokalen zijn ondergebracht. Dankzij de werkplaatsen en de mogelijkheid om tewerkgesteld te worden in de keuken of wasserij worden de gedetineerden zo goed mogelijk voorbereid op hun re-integratie in de samenleving.”
Karel Willems, projectarchitect bij BEEL Architecten: “De gevangenis is duurzaam en energiezuinig. Zo werden er op de daken in totaal 774 zonnepanelen geplaatst, samen goed voor 290,25 kWp. Er is tevens een warmtekrachtkoppelingsinstallatie voor het opwekken van warmte en elektriciteit via gas geïnstalleerd. Voor de recuperatie van regenwater zijn er zestien tanks geplaatst, die elk een capaciteit van 20.000 liter hebben. Deze watercapaciteit zal gebruikt worden voor de toiletten en de wasserij. Het HVAC-concept is gericht op energiezuinigheid, een aangenaam klimaatcomfort en gebruiksvriendelijkheid. De elektrische installaties in het gebouwencomplex zijn dan weer zo efficiënt en energiezuinig mogelijk opgevat. Binnen in het complex is overal ledverlichting voorzien. De draagstructuur van de gebouwen bestaat hoofdzakelijk uit elementen in geprefabriceerd beton. Dit is economisch verantwoord, duurzaam, kwaliteitsvol en het liet toe om de gevangenis in een korte tijdspanne te bouwen.”
MSB – Dak- en gevelwerken
‘Never change a winning team’. Dat moet het bouwteam van de nieuwe gevangenis in Dendermonde gedacht hebben toen ze MSB aanspraken. Het bedrijf uit Zelzate is namelijk een van de belangrijkste Belgische spelers op het vlak van dak- en gevelbeplating. Bovendien bouwde hetzelfde consortium in 2012 al een nieuwe gevangenis volgens hetzelfde concept in Beveren (Poort van Beveren), waar MSB destijds ook aan meewerkte als gespecialiseerde onderaannemer voor de gevel- en dakwerken. Frank Van de Veire, hoofdcalculator bij MSB: “De Poort van Dendermonde is in feite een exacte kopie van de Poort van Beveren, dus ook met een stervormig hoofdgebouw, maar wel ongeveer 25 % groter. Wij konden daardoor zeer snel de technische detaillering en engineering in de voorstudie afronden.”
“Naast diverse kleine(re) dak- en gevelwerkzaamheden aan het hoofdgebouw en verschillende bijgebouwen omvatte onze opdracht in hoofdzaak de dakwerken op het stervormige hoofdgebouw. Daarvoor plaatsten we eerst een zelfdragend onderdak in steeldeckplaten op de spantenstructuur. Op dit onderdak brachten wij dan wapeningsnetten aan. Als definitieve dakbedekking werden hierop ten slotte 7.500 m² sandwichdakpanelen geïnstalleerd. Deze panelen hebben een kern in PIR met een dikte van 150 mm. Bij de plaatsing moesten bijzondere maatregelen getroffen worden om aan de luchtdichtheidseisen te voldoen in het kader van de energieprestaties van het gebouw. In het dak zijn eveneens honderden lopende meters bak- en hanggoten, alsook uitzettingsvoegen geïntegreerd. Door nauw samen te werken met de andere aannemers en goed bij te sturen tijdens de uitvoering kon de doorlooptijd van het volledige bouwproces minimaal gehouden worden.”
Segaf – Veiligheidsomheining, poorten en bollards
Segaf is een Belgisch familiebedrijf dat actief is sinds 1931. Investeren in mensen, knowhow en kwalitatieve producten maakt van deze onderneming een belangrijke speler in de sector. Als erkend plaatser van omheiningen, poorten, automatisatie en toegangscontrolesystemen streeft ze naar deskundig advies en uitvoering. Segaf werkt ongeveer duizend werven per jaar af, van particuliere tuinen en onderhoud van bestaande constructies tot volledig nieuwe installaties zoals de Poort van Dendermonde. Kristof Decoutere, plant manager bij Segaf: “Voor de nieuwe gevangenis hebben we niet minder dan 2 kilometer veiligheidsomheining geïnstalleerd. We hebben ook 31 schuif- en draai-poorten moeten voorzien, zowel voor de omheining als voor het gebouw zelf. BAM Interbuild vroeg ons eveneens om drie bollards – manueel of automatisch te bedienen inzinkbare palen – te installeren. Het draaiboek en de technische vereisten waren door de aard van het gebouw uiteraard heel streng en zeer gecompliceerd. Niet in het minst door de ‘woelige’ periode – enorme materiaal- en zeevrachtprijsstijgingen, corona … – waarin de werkzaamheden plaatsvonden. Maar dankzij de vlotte samenwerking met BAM Interbuild en dito uitvoering kunnen we zeker van een meer dan geslaagd project spreken!”
IBIC (Soprema) – extensief groendak
Soprema is een internationaal familiebedrijf. Sinds 1908 combineert het een uitgebreide expertise in waterdichting en isolatie met een onstilbare honger naar vernieuwing. Die innovatiedrang en technische kennis deden oprichter Charles Geisen een lichte en toch stevige waterdichtingslaag voor daken ontdekken, die bovendien gemakkelijk te plaatsen is. Het hoofdkantoor van Soprema Group Noord-Europa ligt in Grobbendonk, bij Herentals. Meer dan honderd Soprema-medewerkers bieden er technische en commerciële ondersteuning aan lokaal verankerde vestigingen in de hele regio. Soprema is in België dan ook een van de marktleiders op het vlak van waterdichting en isolatie, met IBIC als dochteronderneming voor alles wat groendaken betreft. Voor dat laatste werden ze uitgenodigd om de Poort van Dendermonde mee in goede banen te leiden. Andy Timmerman, projectleider bij IBIC: “Voor de nieuwe gevangenis hebben we een extensief groendak met de meest eenvoudige opbouw voorzien, maar toch met extra buffercapaciteit via een dikkere substraatlaag. Hierdoor zullen de geplaatste sedumstekken beter floreren en voor een mooi groen tapijt zorgen.”
De funderingspalen voor de nieuwe gevangenis van Dendermonde werden geplaatst door De Waal Solid Foundations. “Omdat er geen constructies in de buurt van het te bouwen complex stonden én omdat de sonderingen zich ertoe leenden, hebben we geopteerd voor geprefabriceerde heipalen”, legt CEO Olivier Rens uit.
Tekst Kris Vandekerckhove | Beeld De Waal Solid Foundations
De keuze voor geprefabriceerde heipalen is opvallend. “Het is een systeem dat in België bijna niet meer toegepast wordt omdat lawaai en trillingen meestal uit den boze zijn. Ook de lange leveringstermijn van deze palen zorgt af en toe voor uitdagingen. Dat is spijtig, want dit paaltype zorgt doorgaans voor een zeer bevredigend resultaat. Door het heien worden de palen voorbelast en zijn de zettingen kleiner dan bij schroefpalen. Ook de hoeveelheid beton die de grond ingaat is beperkt en er is geen sprake van betonafval op de werf. In september 2020 zijn we begonnen met de installatie van in totaal 1.274 palen. Ze hebben een lengte van 8 à 10 meter en een draagvermogen van 400 à 1000 kN. De uitvoeringstermijn bedroeg 25 werkdagen met twee machines”, vertelt Olivier Rens.
De Waal Solid Foundations heeft een rijke geschiedenis, die begon toen De Waal Palen in 1959 boven de doopvont werd gehouden. Het begon als een afdeling van de Nederlandse moedermaatschappij De Waalpaal bv en was voornamelijk actief in het heien van geprefabriceerde palen. Maar daar stopte het zeker niet! In 1987 nam toenmalig directeur Frank Poorteman het roer van de Belgische afdeling over. Het bedrijf – met hoofdkantoor in Lokeren – ontwikkelde in die periode een innovatief systeem van dubbel grondverdringende schroefpalen, een volledig trillingsvrij systeem waarbij geen grond wordt opgeboord. Deze palen komen in twee types: de gvs-paal – een schroefpaal met een gladde cilindrische schacht die ideaal is om diep in vrij harde zandlagen te boren – en de schroefvormige paal met schroefvormige schacht, perfect voor palen op kleef.
De voordelen zijn duidelijk. Het is volledig trillingsvrij, er komt geen uitgeboorde en af te voeren grond aan te pas, de palen hebben een hoog nuttig draagvermogen met een relatief kleine paaldiameter én wapening over de volledige lengte werd mogelijk. Het was van meet af aan een succes. Met behulp van speciaal voor het systeem ontwikkelde machines en het gebruik van betonpompen was het mogelijk om palen uit te voeren aan een ongeziene snelheid. Ook internationaal …
In de loop der jaren is dit paaltype geëvolueerd tot de belangrijkste activiteit van de firma. Er werden werven uitgevoerd in België, Luxemburg, Nederland en het noorden van Frankrijk. Het machinepark voor kokerpalen werd eveneens verder uitgebouwd, zodat er ook binnen bestaande gebouwen een oplossing kan worden geboden. Na verschillende acquisities, de opening van een filiaal in Polen én een fusie in 2017 kan De Waal Solid Foundations een totaaloplossing voor bouwputten en diepfunderingen bieden, inclusief topservice.
Olivier Rens: “Door de toename van het aantal werven en verschillende technieken plus de grotere spreiding in België, Nederland, Frankrijk, Polen en Roemenië groeide de behoefte om één centrale organisatie te creëren. Die fusie moest er dus voor zorgen dat de dienstverlening nóg verder werd geoptimaliseerd. Missie geslaagd!”
Ervaring was voor Landmeetkunde & Expertiseburo Teugels essentieel bij het uitzetten van de ontwerpplannen voor de Poort van Dendermonde. Het vaardigde dan ook een medewerker af die al heel wat grote werken op zijn conto had staan. “Het is een omvangrijk gebouw met heel wat opvallende uitsteeksels”, weet gedelegeerd bestuurder Steven Buytaert. “Gelukkig was het contact met de aannemer – en dan voornamelijk de werfleider van dienst, waar we al veel mee samenwerkten – zeer goed. Dat is altijd een van de sleutels tot succes.”
Tekst Kris Vandekerckhove | Beeld Landmeetkunde & Expertiseburo Teugels
De landmeter komt zeer vaak als eerste op de werf, op het moment dat deze laatste zich nog vrijwel in een maagdelijke toestand bevindt. Het belang van een correcte opmeting en inplanting is niet te onderschatten. De ervaring leert immers dat fouten of onnauwkeurigheden op dit vlak zeer vaak tot grote kosten en vertragingen leiden. De totale kosten kunnen de kosten van de opmeting vele malen overtreffen. Gelukkig worden meer en meer architecten en studiebureaus zich bewust van deze problematiek en laten ze het bouwterrein opmeten door een landmeter. Vandaag laat de evolutie van meetinstrumenten en computers toe de meeste extreme opmetingen en inplantingen nauwkeurig uit te voeren. De laatste jaren is de nauwkeurigheid zeer snel geëvolueerd van het klassieke metserhaar naar de millimeter. Een landmetersbureau kan perfect inspelen op deze evolutie. Bouwheren varen er wel bij …
Steven Buytaert, gedelegeerd bestuurder bij Landmeetkunde & Expertiseburo Teugels: “Wij zijn nog een kantoor waar we aan pure landmeterij doen. Bij ons vind je geen nevenactiviteiten zoals huizenverkoop, studies … Onze corebusiness situeert zich vooral in de bouwsector en de spoorwegen. Daarnaast voeren we ook metingen uit voor particuliere klanten, architecten, studiebureaus en dergelijke meer. Klanten komen bij ons aankloppen omdat we de combinatie correctheid-kwaliteit hoog in het vaandel dragen. We hebben het geluk dat er bij ons, in tegenstelling tot heel wat andere bedrijven in onze sector, heel weinig verloop van landmeters is. Sommigen werken al bij ons van in het prille begin. Dat wil dus zeggen dat de aannemers waar we voor werken telkens dezelfde mensen zien. Dit schept een band en wordt al meer dan vijftig jaar sterk prijs gesteld. Doordat we al zo lang bestaan hebben we bovendien een stevige knowhow opgebouwd, zowel voor kleine als heel grote werven zoals Poort van Dendermonde.”
IKO is een toonaangevende producent van dakbedekkingsmaterialen, isolatie en waterdichtingsoplossingen. Met meer dan dertig fabrieken en 4500 werknemers is het een speler van wereldformaat in dit marktsegment. Het hoeft dan ook niet te verwonderen dat IKO door de firma ATAB gecontacteerd werd voor de dakbedekking van de ‘Poort van Dendermonde’.
Tekst Kris Vandekerckhove | Beeld Koen Mutton
De Europese hoofdzetel en het R&D-centrum van de IKO-groep bevinden zich in Antwerpen. De missie van IKO is om duurzame, energiezuinige en ecologisch verantwoorde producten te ontwikkelen, die samen een perfect totaalsysteem voor tal van nieuwbouw- en renovatieprojecten vormen. Danny Pauwels, Senior Project Manager bij IKO: “De IKO-daksystemen worden volledig in eigen huis geproduceerd en bestaan uit een doordachte combinatie van uitvoerig geteste en perfect op elkaar afgestemde premium materialen. Met een IKO-daksysteem verzekert de bouwheer zich dan ook van een bewezen en uiterst duurzame totaaloplossing voor het dak van zijn gebouw.”
“Voor de Poort van Dendermonde zijn we gecontacteerd door ATAB nv uit Kontich, een van de ‘IKO certified contractors’. Dit zijn dakwerkbedrijven die jaarlijks een opleiding volgen in ons Experience Center in Antwerpen en op deze manier steeds op de hoogte blijven van de nieuwe concepten en trends in de wereld van het platte dak. Samen met de bouwheer, algemene aannemer en architect is een IKO-dakconcept voorgesteld dat voldoet aan de eisen van het lastenboek”, legt Danny Pauwels uit. “Er werd gekozen voor een tweelaagse waterdichting met een APP-toplaag, vanwege de robuustheid en duurzaamheid van deze materialen. ATAB nv, dat al de nodige expertise had opgedaan bij de realisatie van de gevangenis van Beveren, waar het ook verantwoordelijk was voor de plaatsing van een volledig IKO-dakpakket, heeft de daken op vakkundige wijze geïsoleerd en waterdicht gemaakt, conform de IKO-plaatsingsrichtlijnen en de voorschriften van het WTCB. Als fabrikant waren wij zeer nauw betrokken bij de uitvoering en hebben wij de nodige werfopvolging en controles uitgevoerd, zodat de bouwheer zeker was van de kwaliteit van de uitvoering.”
VINCI Energies Belgium is een belangrijke speler op het gebied van technische installaties in gebouwen. Met de merken Cegelec, ITB en VINCI Facilities combineert de onderneming haar expertise inzake technische gebouwinstallaties met die van facilitymanagement, multitechnisch beheer en energiebeheer. Dankzij de ervaring in PPS-projecten kan ze het beheer van gebouwen op lange termijn waarborgen. Dit geldt ook voor de nieuwe gevangenis van Dendermonde.
Tekst Kris Vandekerckhove | Beeld VINCI Energies
Tim Hermans, Business Development Manager bij VINCI Facilities: “Over een periode van 25 jaar zien we vaak dat de grootste ‘building life cycle’-kosten te wijten zijn aan ontwerpbeslissingen in het beginstadium van het project. Daarom werd VINCI Facilities vanaf de eerste pennentrek betrokken bij de ontwerpfase, werd er mee beslist over de te gebruiken materialen/installaties en hoe deze geplaatst werden. Voor dit project staan we in voor het technisch onderhoud, beheer en interventies van HVAC, sanitaire en elektrische installaties, data en telefonie, tv-distributie, branddetectie, beveiligingsinstallaties, energiebeheer en -monitoring. En dat gedurende 25 jaar.”
Gust Voeten, Technical Manager HVAC bij Cegelec: “Veel van de gebouwen zijn in prefab uitgevoerd. Hiervoor werd vroeg gestart met de uitvoeringsstudie en is alles in 3D gecoördineerd om openingen en voorzieningen tijdig te kunnen doorgeven. Zo werd in het cellulair gebouw de vloerverwarming reeds ingestort in de vloerplaten, samen met de pulsiekanalen en -roosters en wachtbuizen voor elektriciteit.”
Christophe Van Den Bossche, Project Manager ELEC bij ITB: “Vermits er een vlotte samenwerking was tussen FOD Justitie, Regie der Gebouwen, het studiebureau, de aannemer en de techniekers hebben we alles binnen de vooropgestelde termijn kunnen realiseren en is het gebouw ter beschikking gesteld op de beoogde opleveringsdatum. Een ontegensprekelijk succes bij uitdagende en grote projecten zoals deze. We konden tevens onze ervaring gebruiken, want we waren ook nauw betrokken bij de realisatie van de gevangenis in Beveren, die de eerste in haar soort was.”
Louwers Mediagroep
Domein de Herten
Hertsbergsestraat 4
8020 Oostkamp, België
© 1987 - 2024 Louwersmediagroep.
