Seventies-complex omgeturnd tot hedendaagse stadswoningen

De Lange Leemstraat is een van de langste assen in de negentiende-eeuwse stadsgordel tussen de Antwerpse Leien en de Ring. De bebouwing is er erg heterogeen en heeft op verschillende plaatsen nood aan een nieuwe impuls. In dit kader werd een deel van het gebouw van de vroegere Megacool-winkel omgetoverd tot lofts.

Kenmerkend voor de straat zijn de talrijke hoge herenhuizen uit de tweede helft van de negentiende eeuw. “Het gebouw dat we onder handen namen is veel recenter, want het werd pas in de jaren zeventig van vorige eeuw opgetrokken”, vertelt architect Jo Peeters. “Intussen is het als ‘de Megacool’ een vertrouwd landmark in de buurt. We kozen er niet alleen voor om die karakteristieke naam te behouden, maar ook om het gebouw een tweede leven te geven zonder het te transformeren tot een lookalike van de herenhuizen in de omgeving.”

Het gebouw was in de seventies opgetrokken om er elektrowinkel Megacool te huisvesten. Met opslagruimte en kantoren erbij was het goed voor een oppervlakte van 4.000 m², waarvan 1.000 m² ondergronds. Later vonden onder meer een Spar-winkel en een biovoedingszaak er onderdak. Er was zelfs even een modezaak gevestigd. Vijftien jaar geleden probeerde Stad Antwerpen – zonder succes –  het gebouw aan te kopen om het te integreren in ‘t Groen Kwartier, het nieuwe bestemmingsconcept voor het nabije Militair Hospitaal.

Aannemer Pellikaan werkte op de verdiepingen in eigendom van opdrachtgever Ravensteyn. “Het fiere en imposante karakter van de gevel was niet het enige element dat meespeelde in de beslissing om de bestaande structuur te behouden. Slopen zou niet alleen de herinnering uitwissen, maar ook veel overlast en materiaalverspilling met zich meebrengen. Deze benadering passen we overigens in al onze projecten toe.” Na voltooiing van de renovatie zal de Megacool op de begane grond bestaan uit kantoorruimte en op de verdiepingen vijftien ruime lofts met grote terrassen omvatten.

“We merkten meteen dat zowel de bouwheer als de architect de ambitie hadden om er iets erg moois van te maken”, zegt Koen Verhoeven, projectleider bij Pellikaan. “Zij – en wij – besteedden veel tijd en moeite aan de zoektocht naar de ideale materialen. Zo is de witte natuursteen voor de bekleding van de straatgevel afkomstig uit Iran. Om die te installeren, hebben we eerst de bestaande gevelplaten in prefabbeton verwijderd en vervolgens een isolatielaag aangebracht. Het nieuwe gevelbeeld sluit mooi aan bij dat van de herenhuizen langs de straat. De gevelkolommen zullen we nog bekleden met spiegels. Dit bezorgt de bewoners niet alleen extra lichtinval, maar biedt hen ook mooie perspectiefuitzichten over de straat.”

De nieuwe ramen, in goudgroen aluminium, passen uitstekend bij de natuursteen en de gele baksteen van de gevel. Ook de optopping met twee niveaus draagt bij aan de frisse uitstraling. De eerste extra bouwlaag sluit perfect aan op de kroonlijst van de buren.

“Zo werkten we mee aan de noodzakelijke verdichting van de bebouwde stedelijke ruimte”, geeft de architect aan. De gevelbekleding van de twee nieuwe verdiepingen wijkt wel af van die van de bestaande bouwlagen. “We hebben op de gevels van de nieuwe bovenverdiepingen een beplating in groen aluminium aangebracht. Dit accentueert de dakfunctie van de penthouses.” Een deel van het dak is afgewerkt als groendak, zoals Stad Antwerpen oplegt. Elders op het dak liggen PV-panelen die voor groene stroom zorgen.

“Het groene aspect van de renovatie gaat nog veel verder. Op de bestaande vloeren, samengesteld uit prefab welfsels, hebben we spuitisolatie aangebracht en chape met vloerverwarming. Die zal voorlopig op aardgas werken, maar kan in de toekomst gemakkelijk overschakelen naar een warmtepomp.”

Kenmerkend voor de esthetische kwaliteit van de afwerking is de betegeling van de ‘natte’ ruimtes. “Met tegels tot 120 centimeter lang”, geeft Verhoeven mee. “We moesten ze plaatsen in een soort wildverband: de voegen mochten geen samenhangend patroon vormen, maar moesten een speels beeld creëren. Dat was een zware puzzel.”

Het prachtige eindresultaat vergde heel wat zweet en geduld. “Het was vechten tegen de wet van Murphy”, blikt Koen Verhoeven terug. “Tijdens de vergunningsprocedure van de gevelstelling en het parkeerverbod vond een cyberaanval op de computers van Stad Antwerpen plaats. 

Daardoor liep de administratieve afwikkeling veel vertraging op. De energiecrisis vormde een ander probleem. De beige steenstrips, die waren gekozen voor de achtergevel, waren niet meer in standaardproductie. En de baksteenfabrikanten wilden in die periode – gezien de hoge energieprijzen – geen tijdelijke productielijnen voor kleine, speciale volumes opstarten. Gelukkig kwam onze Iraanse leverancier met een alternatief op de proppen. Een relatie van hem kon wel zulke strips leveren, vanuit Iran. Maar toen de vrachtwagens met de steenstrips vertrokken, vond de zware aardbeving in Oost-Turkije plaats. Het verkeer werd daardoor sterk beperkt en de wagens stonden wekenlang vast aan de Turks-Iraanse grensovergang.”

Ook de uitvoering van de werken was allesbehalve een sinecure, vooral op logistiek vlak. Door de Lange Leemstraat loopt een druk, dubbel tramspoor. “Het lossen van bouwmaterialen mocht zelfs geen kwartier duren en we konden er ook geen deftige torenkraan opstellen”, aldus de projectleider. “Op de binnenkoer konden we alleen een beperkte mobiele torenkraan opstellen. De vrachtwagens moesten aan de onderddoorrit parkeren, want op straat mocht dit niet. Daardoor moesten we de hele kelder onderschoren. Voor het lossen huurden we de parkeerplaatsen tegenover de bouwplaats af. Daar hadden we dan wel veel last van
sluikparkeerders.”