Tongeren, BS Merlijn | Doordachte volumetrie ondersteunt pedagogisch project

‘Most things look better when you put them in a circle’, vinden ze bij LOW architecten en studiebureau ABETEC. Basisschool Merlijn in Tongeren is het perfecte bewijs van deze stelling. Bovendien sluit de volumetrie van het complex aan bij de beleving van de aanwezige kinderen, die in de schoot van de ‘vloeiende cirkel met strakke rechthoek’ uitgroeien tot vastberaden jongeren.

Basisschool Merlijn bevindt zich op een groen, achterliggend perceel en is omringd door enkele grote solitaire gebouwen, waaronder een muziek- en tekenacademie, een school voor leerlingen met een autismespectrumstoornis, een sporthal en een centrum voor volwassenenonderwijs. Deze specifieke ‘centrale’ inplanting had een grote impact op het ontwerp, vertelt Tom Hindryckx, architect-vennoot bij LOW architecten: “We hadden een geheel met een sterke expressie voor ogen – vandaar de opvallende combinatie van een ‘alzijdige’ gelijkvloerse cirkel met hoogte-accent en een strak rechthoekig volume met twee bouwlagen. Bovendien hebben we ervoor gekozen om de speelplaats niet naast, maar in het hart
van de school te positioneren, om zo een zekere geborgenheid te garanderen ten opzichte van de omliggende programma’s. Voor jonge kinderen, die vaak ietwat onwennig aan hun onderwijscarrière beginnen, is dat zeker geen overbodige luxe.”

De cirkel met de kleuterklassen wordt geflankeerd door een uiterst transparante (buiten)gang, die aan de kant van de speelplaats volledig beglaasd is.

Klaarstomen voor de wijde wereld

Ook inhoudelijk gezien is de combinatie van een cirkel en een rechthoek allerminst toevallig. “De volumetrie en de ruimtelijke organisatie symboliseren de ontwikkeling die de leerlingen doorheen de jaren doormaken”, legt Tom Hindryckx uit. “De kleutertjes ronden eerst de cirkel, die zich met zijn vloeiende, maar tegelijk besloten vorm leent tot een speelse, ongedwongen socialisering. Nadien komen ze in het formelere rechthoekige volume van de lagere school terecht, waar iets meer orde en discipline vereist zijn. Eens ze het zesde leerjaar hebben afgerond, zijn ze klaar om de geborgenheid van basisschool Merlijn achter zich te laten, de wijde wereld in te trekken en naar de middelbare school te gaan. Heel het
pedagogische project zit als het ware vervat in de ‘hardware’ van het gebouw.”

De buitengevels bestaan uit lichtgrijze handvormsteen, terwijl de binnenzijde van de gangen bekleed is met witte strengperssteen.

Intuïtieve oriëntatie

De cirkel met de kleuterklassen wordt geflankeerd door een uiterst transparante (buiten)gang, die aan de kant van de speelplaats volledig beglaasd is. “Het is voor kleuters immers enorm belangrijk dat ze zich op een intuïtieve manier kunnen oriënteren en dat ze snel hun weg vinden. In basisschool Merlijn zien ze vanop de speelplaats waar hun klasje zich bevindt, waar hun jasje hangt, enzovoort. Dat biedt hen de nodige rust en structuur. De specifieke ruimtelijke programmering voelt ook voor de juffen bijzonder fijn aan en laat een prima sociale controle toe. De gang mondt ter hoogte van de inkom uit in een bescheiden foyer van 200 m² (op schaal van de kleuters) en takt eveneens aan op de polyvalente zaal, die is ondergebracht in een hoger achterliggend volume”, aldus Tom Hindryckx.

“We hebben ervoor gekozen om de speelplaats niet naast, maar in het hart van de school te positioneren, om zo een zekere geborgenheid te garanderen ten opzichte van de omliggende programma’s”, zegt Tom Hindryckx.

Bouwkundig kruiswoordraadsel

Een ander opvallend element is de mozaïekgevel, die het uiteinde van het rechthoekige basisvolume siert. Zwarte faiencetegels creëren in combinatie met de witte achtergrond een fraai beeld van twee lachende kinderen. “We hebben die mozaïek gerealiseerd op basis van een groot plan, waarbij elke tegel een specifiek nummer kreeg – een bouwkundig kruiswoordraadsel, als het ware. Aanvankelijk was het een beetje zoeken naar een duurzame en technisch correcte uitvoeringsmethode, maar het resultaat mag er zeker wezen”, zegt Philippe Leyssens, projectleider bij aannemer Bouwbedrijf Vandersmissen. “Het was fijn samenwerken met LOW architecten, dat bekendstaat voor zijn vooruitstrevende visie en speciale ontwerpen. Ook basisschool Merlijn is opnieuw iets bijzonders. Het kleutergedeelte is rond, en dat heeft uiteraard zijn weerslag op de beglazing, de deuren, de plinten, het metselwerk (buitengevels in lichtgrijze handvormsteen en witte strengperssteen aan de binnenzijde van de gangen), enzovoort. Dat vroeg dus wel wat extra aandacht, maar we waren gelukkig niet aan ons proefstuk toe. Nu ook de rest van de omgeving is afgewerkt, komt de doordachte volumetrie nog meer tot haar recht!”