Akoestiek in houtbouw: details maken het verschil

Dankzij de Europese 2050-doelstellingen en de bijbehorende eisen op het vlak van CO2-reductie is houtbouw volop van niche naar mainstream aan het evolueren. Hetzelfde geldt voor akoestiek, dat meer en meer erkend wordt als een noodzakelijke voorwaarde voor een geslaagd bouwproject. Beide aspecten met elkaar verzoenen is echter niet eenvoudig, aangezien de traditionele akoestische principes van massiefbouw niet zomaar toepasbaar zijn op CLT- en andere houtconstructies. “Van meet af aan een akoestische specialist onder de arm nemen, is dus geen overbodige luxe”, weten Tom Vandervorst en Lieve Van der Spiegel, twee prominente leden van het kersverse team akoestiek bij Sweco. “Wil je binnen de budgettaire limieten het onderste uit de kan halen, dan is het zaak om architectuur, stabiliteit en akoestiek te verenigen in een eenvoudige oplossing die economisch haalbaar is.”

Er was een tijd dat akoestiek een van de weinige resterende hiaten was in het activiteitenaanbod van Sweco Belgium. Zoals het een vooruitstrevend interdisciplinair ingenieurs- en architectenbureau betaamt, bracht het daar sinds vorig jaar definitief verandering in. Zowel het akoestische studiebureau VENAC als de akoestische specialisten van VK architects+engineers werden inmiddels geïncorporeerd in de Sweco-groep. Een work in progress, maar het hogere doel is duidelijk: multidisciplinair werken en kennis delen met andere expertisedomeinen binnen de onderneming. Een noodzakelijke stap om in hedendaagse bouwtijden voorop te blijven lopen, weet Tom Vandervorst, voormalig zaakvoerder van VENAC en sinds een jaar Acoustics Team Manager bij Sweco Belgium. “Akoestiek is een topic dat leeft, vanuit het voortschrijdende besef dat het akoestisch comfortniveau in gebouwen bepalend is voor de gezondheid en het welzijn van gebruikers. Vaak wordt er pas bij ons aangeklopt als er sprake is van een probleem, maar er zijn gelukkig ook al bouwactoren die er proactief op inspelen en standaard een akoestisch ingenieur raadplegen.”

Ook Lieve Van der Spiegel merkt dat er steeds meer belang wordt gehecht aan een goede akoestiek. Als manager van het team akoestiek bij VK architects+engineers, part of Sweco zet zij sterk in op de kruisbestuiving met andere bouwdisciplines. “Akoestiek staat niet op zich, maar vloeit ook voort uit de keuzes die gemaakt worden door architecten en stabiliteitsingenieurs. Je kan allerlei oplossingen verzinnen om het akoestisch comfort in een later stadium nog op punt te stellen, maar dat kost tijd, geld en flexibiliteit. Als je het daarentegen al meteen implementeert in het ontwerpproces, kan je heel wat problemen vermijden (onder- of overdimensionering, hogere kosten, meer CO²-uitstoot …) en het akoestisch comfort op een economisch verantwoorde manier optimaliseren. Het gaat dan niet alleen over specifieke akoestische details, maar ook over ruimere ontwerpkeuzes: het beoogde geluidsniveau per zone bepalen, akoestische buffers inbouwen op basis van de ruimtelijke indeling … Kortom: vooraf goed nadenken en afwegen is het devies, dus daarvoor is een piekfijne coördinatie tussen architectuur, stabiliteit, technieken, duurzaamheid en akoestiek nodig. Het is zaak om deze verschillende aspecten te verenigen in een eenvoudige oplossing die economisch haalbaar is. Want anders dreig je de ecologische of akoestische ambities om budgettaire redenen te moeten terugschroeven, en dat kan natuurlijk niet de bedoeling zijn.” 

Binnen het specifieke expertisedomein dat akoestiek is, bekleedt houtbouw een bijzondere positie. De akoestische principes die gelden voor klassieke massiefbouw zijn immers niet zomaar overdraagbaar naar CLT- en andere houtconstructies. “Een van de grote verschillen is dat houtbouw gepaard gaat met een lichtere draagstructuur. Dit impliceert dat er onvoldoende massa voorhanden is om de geluidsisolatie op punt te stellen en dat er een specifieke aanpak nodig is. Ook laagfrequente geluiden zijn een belangrijk issue. Voetstappen vormen bijvoorbeeld een groot probleem, dat we niet zomaar kunnen oplossen met een klassieke zwevende chape. Daarnaast kunnen zichtbare CLT-structuren ervoor zorgen dat er veel geluid afstraalt naar naburige ruimtes. Dit alles maakt dat de akoestische detaillering soms zeer ver moet gaan: structurele onderbrekingen, elastische strips tussen een houten vloerplaat en CLT-wand (conform het massa-veer-massaprincipe) …”, legt Tom Vandervorst uit. “Bijkomende moeilijkheden zijn dat het akoestische gedrag van materialen doorgaans getest wordt op basis van een betonnen vloerplaat – terwijl de resultaten bij een vloerplaat in CLT helemaal anders kunnen zijn – en dat fabrikanten hun CLT-elementen op verschillende manieren verbinden, wat een andere flankerende geluidstransmissie oplevert”, pikt Lieve Van der Spiegel in. “Omdat eventuele akoestische problemen dus niet zichtbaar zijn in de cijfergegevens die je vooraf van fabrikanten krijgt, is het nuttig om er specialisten bij te betrekken die dit doorzien. Wij hebben zelf een rekenprogramma ontwikkeld om op basis van concrete meetresultaten in onze projecten tot optimalere ontwerpen te komen. Dat maakt een cruciaal verschil.”

Aan projecten om betrouwbare akoestische data uit te distilleren, is geen gebrek bij Sweco Belgium en VK architects+engineers, part of Sweco. “Ik denk onder meer aan TechniCité in Doornik, een proefproject waarbij de verdiepingsniveaus volledig in CLT zijn uitgevoerd. We hebben er zeer goede resultaten behaald qua reductie van de flankerende geluidstransmissie door de scheidingswanden op elastische strips te plaatsen, structurele onderbrekingen te voorzien bij de aansluitingen tussen scheidingswanden en gevelplaten enzovoort. 

Aan de Reyerslaan in Brussel zijn we deze dagen bezig met een ander ‘hybride project’, waar de scheidingswanden uit CLT bestaan. De nieuwe hoofdzetel van Infrabel aan het Zuidstation – een kantoorgebouw van 30.000 m² – wordt dan weer integraal opgetrokken in CLT”, vertelt Tom Vandervorst. “Ook in de buurt van Brussels Airport verrijzen verschillende kantoorgebouwen in CLT”, vult Lieve Van der Spiegel aan. “Een ander opvallend project in uitvoering is de renovatie van de kabinetsgebouwen van de Vlaamse overheid op het Brusselse Materlaarsplein, inclusief een optopping in CLT. Kortom: houtbouw beperkt zich niet langer tot nicherealisaties. Reden te meer om qua akoestiek niets aan het toeval over te laten. Sweco Belgium wil meer dan ooit een voortrekker zijn in deze marktevolutie en beschikt over een zeer ruime expertise om de bijzondere aanpak die houtbouw nu eenmaal vergt in goede
banen te leiden.”