Geschiedenis en hedendaagse functionaliteit gecombineerd

De renovatiewerken aan het Gelmelenhof in het centrum van Schoten zijn een voorbeeld van hoe het behoud van historische gebouwen kan samengaan met hedendaagse functionaliteit. Ze kaderen in een breder gemeentelijk vernieuwingstraject voor de hele omgeving van de Markt.

De bestaande theaterzaal De Kaekelaar was al sterk overbevraagd en diverse Schotense verenigingen, het cultuurcentrum en de lokale academie hadden al lang een nieuwe zaal nodig. Ze kunnen nu ook gebruikmaken van verschillende vergader- en repetitielokalen in de Marktgebouwen. Het Gelmelenhof wordt de nieuwe thuishaven van de Campus Beeld van de Academie. Daarvoor was wel een grondige facelift nodig.

Het Gelmelenhof werd rond 1855 opgetrokken in eclectische stijl, een combinatie van verschillende historische stijlelementen in een mix van baksteen en zandsteen. Nadat het aanvankelijk fungeerde als buitenverblijf van een gegoede familie werd het in 1904 verbouwd en uitgebreid met een ‘grand salon’, herkenbaar als het deel met verhoogde topgevels en neogotisch balkon. Negen jaar later volgde een tweede, forse uitbreiding. In 1944 deed het Gelmelenhof tijdelijk dienst als oorlogsziekenhuis. In 1947 kocht de gemeente het complex aan om het als materniteit te gebruiken, maar al in 1952 nam het lokale politiekorps er zijn intrek. Van 1953 en 1971 deed de tweede verdieping tegelijkertijd dienst als hoofdzetel van de gemeentelijke bibliotheek en postkantoor. Na het vertrek van de politie in 2008 kwam het gebouw af en toe van pas als noodoplossing, maar begon het toch stilaan te vervallen.

“In samenwerking met erfgoedorganisaties startte Schoten een ambitieus renovatieproject om tegelijk het Gelmelenhof in zijn oude glorie te herstellen en het uit te rusten met faciliteiten die aan de hedendaagse normen voldoen”, zegt Jens Verheyen, projectleider bij hoofdaannemer Pit-Eiffage. “Het bouwteam begon met een grondige inspectie van het gebouw om de omvang van de schade vast te stellen. Daarna werden er plannen opgesteld om het gebouw binnenin grondig te renoveren. Aan de buitenschil brachten we weinig veranderingen aan. We bouwden er wel een groot nieuw volume tegenaan, naar een ontwerp van Tripod Architecten.” Dankzij deze uitbreiding en de vergelijkbare ingreep, die momenteel wordt uitgevoerd aan de achterzijde van de Marktgebouwen uit 1949, zullen dit complex en het Gelmelenhof niet meer met de rug naar elkaar gekeerd staan.” Qua vorm en materiaalgebruik, zoals de gevelbekleding in het basaltproduct Rockpanel, contrasteert de nieuwbouw sterk met het historische volume, maar hij sluit wel sierlijk aan bij de parkomgeving, vooral dankzij het levende groen op de gevel.

“Door de aanbouw en de verbouwingen binnenin creëerden we 400 m² extra ruimte voor de leerlingen en leerkrachten van de Academie. Naast ruimte voor tekenen en schilderen komen er ook moderne keramiekateliers, digitale labo’s voor studenten animatie en ruimtes voor lessen of lezingen over kunst en cultuur bij. Verder hebben we in de nodige archief- en opslagruimte en kantoren voor de medewerkers van de Academie voorzien.

De bouwvakkers installeerden onder meer nieuw sanitair, vernieuwden de elektrische bedrading en isoleerden de vloer van het gelijkvloers en die van de zolderverdieping met respectievelijk pur en glaswol. “De zoldervloer isoleerden we onderaan, via het plafond van de tweede verdieping. We verborgen die isolatie achter een verlaagd plafond.”

Tijdens de renovatiewerken kwamen heel wat verborgen pareltjes tevoorschijn. 

“We ontdekten onder meer een marmeren mozaïekvloer, verborgen onder later aangebrachte tegels. Die mozaïek konden we in ere herstellen, al betekende dit wel dat we dit deel van de vloer niet konden isoleren. Op de begane grond vervingen we de pvc-ramen door eikenhouten exemplaren naar het oorspronkelijke model, maar deze keer met hoogrendementsbeglazing. Voor de ramen op de verdiepingen was hiervoor helaas geen budget voorhanden.”

“Het interieur was meermaals aangepast naargelang de functie die het gebouw moest vervullen, inclusief het dichtmetselen van deuren, het aanbrengen van verlaagde plafonds, scheidingswanden … Zo vonden we fraaie moulures achter de plafondpleisters. Een deel ervan hebben we volledig vrijgemaakt. Waar nodig integreerden we replica’s. Toevoegingen die niet strookten met de context hebben we weggenomen. Wat was gestart als een renovatie kreeg uiteindelijk heel wat trekjes van een restauratieproject”, geeft Verheyen nog mee. “Zo lieten we een houten trap weer tot zijn recht komen door het vinyl en de lijmresten te verwijderen en maakten we een ooit tot binnenmuur geëvolueerde buitenmuur weer vrij om het mooie voegwerk te tonen.”    

TECHNISCHE FICHE

Bouwheer Gemeente Schoten
Architect Tripod Architecten (Antwerpen)
Hoofdaannemer(s) Pit-Eiffage (Kapellen)