BIM bevordert bouw van binnenstedelijk ziekenhuis

Een oppervlakte van 104.000 m², een hoogte van 88 meter, twintig bovengrondse verdiepingen, 385 bedden en een dagziekenhuis met 43 plaatsen … Het mag duidelijk zijn: het Antwerpse (zorg)landschap ziet er letterlijk en figuurlijk hoogstaander uit sinds ZNA Cadix in september zijn deuren opende. BIM speelde een cruciale rol bij de realisatie van dit nieuwe ziekenhuis, dat naast een hypermodern medisch centrum ook een sociale trekpleister is. Bouwen aan Vlaanderen kreeg een virtuele rondleiding van Tom Debacker en Fabian Vergote, respectievelijk Project Director en BIM Advisor bij VK architect+engineers, part of Sweco. 

Zij die er al geweest zijn, zullen het volmondig beamen: ZNA Cadix is een gebouw dat indruk maakt. De integratie in het stedelijk weefsel, de kleurrijke architecturale uitstraling (met dank aan 60.000 blauwe en groene gevelpanelen), het ruimtebeslag, de volumetrie, de circulatiestromen en loopafstanden, de inrichting van de gelijkvloerse zorgboulevard, de medische faciliteiten en de patiëntenkamers …: alles is tot in de puntjes geoptimaliseerd. Een proces dat jaren in beslag nam – de bouw startte medio 2016 – en dat in goede banen werd geleid met behulp van BIM. Al was dat initieel niet noodzakelijk de bedoeling, geeft Fabian Vergote aan. “VK architects+engineers was in het kader van dit DBM-project verantwoordelijk voor het ontwerp (samen met Robbrecht en Daem architecten) en fungeerde ook als studiebureau. We werkten op eigen initiatief met een 3D-model en stopten daar in de loop van het voortraject alsmaar meer data in, waardoor hoofdaannemer THV Ziekenhuis Noord (bestaande uit BAM Interbuild en MBG) het ook kon gebruiken in de uitvoeringsfase. Pas toen is beslist om gezamenlijk op basis van BIM te werken.”

“Dat we al in Revit aan het tekenen waren, heeft te maken met onze lange geschiedenis inzake BIM-gebruik”, vult Tom Debacker aan. “We hadden al heel wat ervaring opgedaan bij de realisatie van AZ Sint-Maarten in Mechelen. BIM stond toen nog in zijn kinderschoenen, dus voor een project van die omvang was dat ongezien. Voor ons was het haast een evidentie om de lijn door te trekken naar ZNA Cadix, maar voor veel andere partners binnen het bouwteam was de drempel een stuk hoger. Temeer omdat BIM niet enkel 3D-modellering, maar ook datamanagement en specifieke communicatieprotocollen impliceert. Het heeft dus enige tijd en energie gevergd om iedereen mee te krijgen. Maar zodra de bal begon te rollen, ging het vlot en zag iedereen er al snel de voordelen van in.” 

Na AZ Sint-Maarten vormde ook ZNA Cadix een nieuwe mijlpaal op het vlak van BIM. “Er was sprake van een voortdurende wisselwerking, niet alleen met de hoofdaannemer – die BIM 360 Field gebruikte tijdens de uitvoering, wat erg nuttig was in functie van de clash- en werfcontrole – maar ook met fabrikanten en onderaannemers. Zo werden onder meer de façade, het schrijnwerk en de specifieke ziekenhuistechnieken in de uitvoeringsfase opnieuw gemodelleerd volgens de exacte specificaties, waarna wij ze integreerden in het gezamenlijke BIM-model. 

Het was een van de eerste projecten waarin we deze manier van werken op zo’n grote schaal hebben toegepast”, legt Fabian Vergote uit. “Daarnaast hebben we ook enkele nieuwe technologieën geïmplementeerd, zoals puntenwolken bij het ontwerp van de traphallen. Dit kwam uitstekend van pas bij het modelleren van de leuningen en de monumentale betonnen wenteltrap in de inkomhal. Gezien de snelle evolutie van de BIM-technologie is dat inmiddels standaard, maar vijf jaar geleden was dit behoorlijk innovatief.” 

‘The proof of the pudding is in the eating’, zoals men in het Engels pleegt te zeggen. Dit gold zeker ook voor de toepassing van BIM in dit project, vertelt Tom Debacker. “Na de voorlopige oplevering, waarbij we het gebouw sleutel-op-de-deur overdroegen aan de bouwheer, ontvingen we meer dan honderd wijzigingsaanvragen, die we in een recordtempo moesten doorvoeren om het ziekenhuis zo snel mogelijk operationeel te krijgen. Dankzij het BIM-model konden we de impact van de benodigde verbouwingen snel en accuraat inschatten. We hebben veel tijd gewonnen door niet te moeten gaan snuisteren in allerhande plannen en beschikten meteen over alle benodigde info: exacte locatie in het gebouw, afwerkingen, technische fiches van materialen … Dat bleek in de laatste rechte lijn naar ingebruikname enorm nuttig.” 

De meerwaarde van het BIM-model beperkt zich niet enkel tot het ontwerp- en uitvoeringsproces. Ook nu ZNA Cadix is opgeleverd, blijft het zijn vruchten afwerpen, onder meer bij het facilitymanagement. “Daarnaast bestrijken de twee ondergrondse verdiepingen, die de parkeervoorzieningen en de logistieke functies herbergen, een veel grotere oppervlakte dan het bovengrondse gedeelte en vormen ze als dusdanig de basis voor verdere ontwikkelingen, waarvan de aanpalende Doktoren de eerste exponent is. Ook aan de andere kant van het ziekenhuis zal in de toekomst nog een torengebouw verrijzen – meer bepaald boven op de spoedafdeling, waarin het ondergrondse gedeelte (trappen en liftenkern) reeds voorzien is. Ons BIM-model zal hierbij een belangrijk vertrekpunt vormen. Het is fijn om weten dat het verder blijft leven en dus niet zomaar in de schuif zal verdwijnen”, glimlacht Tom Debacker.

VK architects+engineers, part of Sweco heeft bovendien de nodige lessen getrokken uit dit omvangrijke project, benadrukt Fabian Vergote. “Elk project bouwt verder op wat geweest is en vormt op zijn beurt een nieuwe start voor toekomstige realisaties. Dat is bij ZNA Cadix niet anders. Doordat sommige onderdelen iets te gedetailleerd waren uitgewerkt, was het BIM-model wat (te) zwaar. Gezien de hoge tijdsdruk was dat niet altijd ideaal. Vandaar dat we de detailgraad en de datastromen voortaan nog beter willen managen, wat zal resulteren in lichtere en gebruiksvriendelijkere BIM-modellen waarmee we efficiënter kunnen omspringen. Ook op de koppeling van de data binnen het programma van eisen en het BIM-model, wat voor ons een primeur was in het kader van dit project, zijn we nu verder aan het inzetten, net als op system engineering. Kortom: het was een zeer leerrijk traject en ik ben trots dat ik aan dit project heb mogen meewerken. Ik heb ZNA Cadix beetje bij beetje zien groeien: van schets op papier over 3D-model tot het imposante ziekenhuis dat het vandaag is. We zijn zeer blij met het eindresultaat!”