Nieuw woonzorgcentrum ideale testcase voor grensverleggend BIM-gebruik

Op de site van woonzorgcentrum Sint-Jozef in Kortrijk verrijst tegen 2025 een kersverse woonzorgcampus. De eerste exponent hiervan is een vervangingsnieuwbouw, die – verspreid over acht kleinschalige leefgroepen in evenveel orthogonaal geschakelde woonvolumes – plaats biedt aan 135 bewoners. Het ontwerp is van de hand van assar architects, dat op aangeven van de bouwheer en in samenwerking met studiebureau BM Engineering inzette op een doorgedreven toepassing van BIM. Zo werden er specifieke knopen doorgehakt op basis van virtual reality en werd er zelfs geëxperimenteerd met e-tendering. Geert Bekaert, architect-partner en bestuurder bij assar architects, legt uit hoe WZC Sint-Jozef uitgroeide tot een pilootproject voor grensverleggend BIM-gebruik.

De ontwerpwedstrijd voor de realisatie van het nieuwe woonzorgcentrum vond plaats in 2014, een kleine tien jaar geleden dus. Toen al was er bij bouwheer OCMW Kortrijk (intussen Zorg Kortrijk) sprake van de intentie om een BIM-model uit te werken dat ook bruikbaar zou zijn na oplevering – lees: niet enkel voor het ontwerp- en bouwproces, maar ook voor exploitatie en onderhoud. “Het was dan ook belangrijk om in samenwerking met studiebureau BM Engineering een gebruiksvriendelijk BIM-model uit te werken waar het technisch onderhoudspersoneel van Zorg Kortrijk snel en efficiënt mee aan de slag zou kunnen”, vertelt Geert Bekaert. “Vandaar de keuze voor LOD 300: geometrisch correct, maar zonder een overdaad aan visuele 3D-details en technische gegevens. In plaats van deze laatste mee in het model te steken, zijn alle BIM-objecten op een logische manier genummerd en worden ze binnenkort gekoppeld aan een weblink die rechtstreeks naar de bijbehorende technische fiche leidt. Een voorbeeld: als bepaalde vloerbekledingen aan reparatie of vervanging toe zijn, dan hoeft het technisch onderhoudspersoneel ze dus enkel aan te klikken in het Revit-model om meteen de juiste technische gegevens te kunnen raadplegen.”

Ook tijdens het ontwerpproces plukte de bouwheer reeds de vruchten van het doorgedreven BIM-gebruik. “Meer bepaald bij het kiezen van de kleuren, afwerkingsmaterialen, meubels enzovoort”, legt Geert Bekaert uit. “We hebben de toenmalige directeur en de projectleider van OCMW Kortrijk uitgenodigd in onze VR-ruimte in Brussel, waar ze met behulp van een virtual reality-bril naar hartenlust konden rondwandelen in het 3D-model. Dit heeft onder meer de doorslag gegeven bij de kleurkeuze voor de raamprofielen. Aan de buitenkant hebben de ramen een warme groene kleur, dus de vraag was of we dit ook aan de binnenkant zouden doortrekken of toch eerder voor wit zouden opteren. De OCMW-directeur en -projectleider neigden op voorhand eerder naar de laatste optie, maar toen ze zich in het virtuele model begaven, zagen ze in dat een beetje kleur toch wel aangenamer zou zijn. Kortom: niet enkel voor ontwerpers en betrokken bouwactoren, maar ook voor bouwheren maakt BIM alles veel inzichtelijker. Via zo’n VR-simulatie kan je de ‘ruimtelijkheid’ op voorhand al op een realistische manier weergeven, wat je op een plan natuurlijk niet ziet.” 

“Dit project heeft ons geleerd dat een logische codering cruciaal is en dat je de info in het BIM-model goed moet doseren”, legt Geert Bekaert uit.

Dit laatste bleek ook in het kader van een ITEA-onderzoeksproject, waarbij het nieuwe WZC Sint-Jozef als testcase fungeerde. “Zo gebruikte een Turkse partner in het consortium ons BIM-model bijvoorbeeld om een brand- en aardbevingsscenario te simuleren, waarbij een augmented reality-bril hielp om de weg naar de nooduitgang te vinden”, zegt Geert Bekaert. “En zelf zijn we het eens op Vlaams niveau gaan presenteren aan de brandweer, want ook voor hen zou het zinvol kunnen zijn om bepaalde situaties beter te kunnen inschatten bij een interventie. Op basis van het BIM-model zouden ze – door specifieke gegevens te filteren – snel kunnen verifiëren hoe het zit met de brandcompartimentering, waar de trappenkernen zich bevinden, wat de brandweerstand van de wanden is … Geen overbodige luxe in een noodsituatie, want elke seconde telt.”

Hier bleef het niet bij qua vooruitstrevend BIM-gebruik. Assar architects greep dit project immers ook aan om te experimenteren met e-tendering. “Nadat het ontwerp op punt stond, hebben we voor het eerst een 3D-model meegegeven in het kader van een aanbesteding, in de vorm van een IFC-bestand. De inschrijvers mochten het 3D-model gebruiken om bepaalde zaken op te zoeken en metingen te controleren, maar de afspraak was wel dat de oorspronkelijke plannen, meetstaten en bestekken het uitgangspunt bleven”, aldus Geert Bekaert. “Een succesvolle test, want uit een kleine enquête die we achteraf hebben uitgevoerd, bleek dat alle inschrijvers dit zinvol vonden. Dat nemen we mee naar toekomstige projecten, net als de vaststelling dat een logische codering cruciaal is en dat je de info in het BIM-model goed moet doseren. Te veel data maakt het model te zwaar en te complex, waardoor het onbruikbaar dreigt te worden. Het is dus zoeken naar een goede balans, wat in Kortrijk alvast prima gelukt is.” 

Nu de nieuwbouw in de afwerkingsfase zit en de exploitatie- en onderhoudsfase bijna is aangebroken, is het belangrijk dat het BIM-model ook in de toekomst up-to-date gehouden wordt. “Dit moet gebeuren op basis van de logische nummering die we vooraf met de bouwheer hebben afgesproken, zodat alle data en gegevens correct blijven”, benadrukt Geert Bekaert. “Dat vereist natuurlijk wel
gekwalificeerd technisch personeel dat indien nodig zelf aanpassingen kan doen in Revit. Voor Stad Kortrijk vormt dit gelukkig geen bezwaar en is dit project hopelijk een blauwdruk voor het toekomstige beheer van het stedelijke gebouwenpatrimonium. Voor ons is WZC Sint-Jozef dan weer de nieuwe referentie qua BIM-codering en manier van tekenen – lees: architectuur en stabiliteit uitwerken in één model. In een ideale wereld voegen we daar ook nog de technieken aan toe, maar in de ontwerpfase is dat voorlopig nog toekomstmuziek …”