Milieu-impact van structuren in prefabbeton

Dat beton een volwaardig duurzaam alternatief is voor houtbouw bewijzen ze in Roeselare. Daar werd de houtstructuur van het toekomstige stadhuis getransformeerd naar een structuur in prefabbeton, zonder verlies van de ambitie om het duurzaamste stadhuis van Vlaanderen te realiseren, met het BREEAM-duurzaamheidslabel ‘Excellent’ als ultiem streefdoel. Logisch dus dat beton goed scoort in een recente studie van de KU Leuven.

In 2018 werd de TOTEM-interface gelanceerd, waarmee de milieu-impact van gebouwen ingeschat kan worden. De KU Leuven heeft in 2020 op basis hiervan een vergelijkende LCA-studie uitgevoerd, met een appartementsgebouw als uitgangspunt [1]. Drie constructietypes werden hierbij vergeleken: beton, staal en hout, telkens met dezelfde functionele eisen. De draagvloeren in de betonnen variant bestaan uit voorgespannen holle vloerelementen, de dragende binnen- en buitenwanden zijn metselwerkwanden van holle betonblokken en de niet-dragende binnenwanden en de gevels bestaan uit metselstenen van gebakken aarde. Uit de studie blijkt dat de milieu-impact van de houten variant amper circa 5 % lager ligt dan die van de betonnen variant. 

Dit resultaat moet wel enigszins genuanceerd worden. TOTEM houdt bijvoorbeeld geen rekening met de reële levensduur van de gebruikte bouwmaterialen en ook niet met de thermische inertie van het gebouw. TOTEM negeert tevens de levens­cyclusanalyses (hergebruik en recyclage). Nochtans kan de milieu-impact van een gebouw verminderd worden door ervoor te zorgen dat producten aan het einde van hun levensduur uit het gebouw kunnen worden gehaald om te worden hergebruikt of gerecycleerd [1]. Deskundigen verwachten een toename van de wereldwijde bouwactiviteit tot 70 % en sterk stijgende grondstofprijzen. Behalve ecologisch is het dus ook economisch interessant om demonteerbare gebouwen te ontwikkelen. 

Het is technisch haalbaar om prefabbetonnen structuurelementen te demonteren en opnieuw te gebruiken. Het Circle House in Denemarken, het ReDeMaM-project op de TU Dresden en de ‘Moringa’-woontoren in Hamburg zijn enkele voorbeelden [2]. In Nederland werd in 2015 de Tijdelijke Rechtbank Amsterdam gebouwd, die ondertussen al gedemonteerd werd tot bouwdelen die een nieuwe bestemming krijgen in Enschede. Het zal niet lang meer duren vooraleer in België ook zulke projecten worden gerealiseerd. Als hergebruik onmogelijk is, komen we uit bij de laatste optie in een circulaire bouwsector, namelijk recycleren. Beton kan steeds opnieuw 100 % gerecycleerd worden. Het grootste deel wordt gebruikt in wegfunderingen, een klein deel als toeslagmateriaal in beton. Recent werd voor het ZIN-project in Brussel 30.000 ton puin – afkomstig van de bestaande gebouwen – gesorteerd en gebroken tot 3.500 ton betongranulaat dat onder meer gebruikt werd voor de productie van nieuw prefabbeton [3].

Bovenstaande argumenten tonen aan dat prefabbeton een belangrijke rol speelt in de realisatie van duurzame gebouwen. Bovendien zullen de inspanningen van de cement- en betonindustrie op het vlak van grondstoffengebruik en energie-efficiëntie de totale milieu-impact van beton nog verder doen dalen [4]. Ondertussen werden ook de eerste stappen naar het gebruik van alternatieve bindmiddelen in beton gezet [5]. Een verdere verduurzaming van de betonsector is meer dan ooit realistisch. Prefabbeton lijkt daarbij bijzonder veel troeven in handen te hebben …    

[1] Study on the environmental impact of concrete and cement based products applied in buildings – evaluation with TOTEM – update 2020, KU Leuven for FEBELCEM (2020)
[2] Kreislaufwirtschaft in der Baubranche, Bundesverband Spannbeton-Fertigdecken
[3] https://www.ergon.be/nl/project/zin-project/
[4] Cementing the European Green Deal, Reaching climate neutrality along the cement and concrete value chain by 2050, CEMBUREAU
[5] Het Gentse duurzaamheidsrapport 2022 – focus op Prosperity, Stad Gent